Mutluluk

Başlığın diğer anlamları için Mutluluk (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Mutluluk ya da neşe bir bireyin kendini tatmin olmuş, huzurlu ve iyi hissettiği bir ruh halidir.^[1][2][3] Bu duygu, hem bireysel hem de çevresel etmenlerden etkilenir. İnsanların yaşamdan beklentileri, yaşam koşulları, sosyal ilişkileri ve fiziksel sağlıkları mutluluk algısını şekillendirir. Mutluluk, sadece yüzeysel bir keyif hali değil, aynı zamanda derin bir tatmin ve anlam duygusunu da içerir.^[1][3]

Mutluluğu temsil eden bir resim

Mutluluğun Fizyolojik Temelleri

Fiziksel aktiviteler ve mutluluk

Beyin, mutluluk duygusunu oluşturma sürecinde kilit bir rol oynar. Beyindeki nörotransmitterler ve hormonlar özellikle dopamin, oksitosin, serotonin ve endorfin gibi hormon ve nörotransmitterler mutluluk hissini tetikler. Dopamin, ödül ve motivasyonla ilgilidir;^[3] serotonin, sakinlik ve huzur sağlar;^[3] endorfin ise ağrıyı azaltır ve keyif verir.^[3] Aynı zamanda fiziksel aktiviteler, sağlıklı bir uyku düzeni ve dengeli beslenme bu kimyasalların salgılanmasını destekler.

Mutluluğun Psikolojik Boyutları

Mutluluk, bireyin yaşamını algılama biçimiyle doğrudan ilişkilidir. İnsanlar mutluluğu genellikle kendi beklentileriyle yaşam koşulları arasındaki uyumda bulur. Kendine değer verme, kendini olduğu gibi kabul etme ve güçlü bir özgüvene sahip olma, mutluluğun temel psikolojik unsurlarındandır. Ayrıca geçmişten öğrenilen deneyimler ve geleceğe dair umutlu bir bakış açısı, mutluluk hissini güçlendirir.^[3]

Mutluluğun Sosyal Boyutları

İnsan, doğası gereği sosyal bir varlıktır ve mutluluğu büyük ölçüde sosyal bağlarından etkilenir. Sevgi dolu bir aile, güvenilir arkadaşlıklar ve anlamlı ilişkiler, bireyin mutluluk düzeyini artırır.^[3] Yalnızlık, izolasyon ve güvensizlik hissi ise mutluluk üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir. Başkalarıyla olan ilişkilerde samimiyet ve güven duygusu, mutluluğun sosyal temelini oluşturur.^[3]

Mutluluk hakkında görüşler

Kimileri mutluluğu maddi alanda, kimileri manevi alanda, kimi insanlar ise hem maddi hem manevi alanda edinilebilecek bir ruhsal hal olarak ele almışlardır. Örneğin, mutluluğun manevi alanda edinilebilecek bir hal olduğunu düşünen eski Grek düşünürleri mutluluğu erdemin ödülü olarak değerlendirmişlerdir.

Mutluluk hakkında mistisizmde, çeşitli dinlerde ve felsefi ekollerde ortaya konan görüşlerde farklılıklar genellikle şu soruların yanıtlarında toplanmaktadır:

• Mutluluk bir amaç mı, bir sonuç mu olmalıdır?
• Mutluluk, manevi değerlere mi bağlıdır, maddi değerlere mi bağlıdır?
• Maddi değerlerin edinilmesiyle edinilen geçici hal mutluluk kapsamında değerlendirilebilir mi?
• Mutluluk, kişinin diğerleri hakkındaki hareketleriyle ne derecede ilişkilidir? Diğer insanlarla birlikte yaşamayan, toplumdan yalıtılmış biri mutlu olabilir mi?
• Istırap ya da mutsuzluğu tatmamış biri mutlu olabilir mi?

Mutluluk hakkında anekdotlar

Ludovico Antonio Muratori, 1749

• “Kişinin yaşadıkça memnun ve mutlu olması için gereken şey, kendisi için değil, kendisinden sonra gelecekler için çalışmaktır. (…) Bir insan böyle hareket ederken ‘benden sonra gelecekler acaba böyle bir ruhla çalıştığımı bilecekler mi’ diye bile düşünmemelidir. Hatta en mutlu olanlar hizmetlerinin bütün nesillerce bilinmemesini tercih edecek karakterde bulunanlardır.” (M.K. Atatürk,1937,100 ve 1937,5-277)
• “(...) Hal böyleyken, insanlar gerçek mutluluk ve kurtuluşu, ancak maddelere tapan nefislerinin hava ve hevesine tutsak olmuş iradelerine göre değer biçtikleri birtakım uydurma kurallardan beklemektedirler. (…) Maddelere ve objelere bağlı mutluluklar, doğal olarak bu cansız şeyler gibi geçicidir (fanidir) ve günün birinde onlar gibi çökecek, yıkılıp gidecek, yok olacaklardır. Fani şeylere bağlı ve onlarla geçerli hiçbir mutluluk devamlı olamaz. Devam eden, ölmeyen bir mutluluk, ebedi (sonsuz) değerlere bağlı ve onlarla geçerli bir mutluluktur. Şu halde hakiki mutluluğun kaynaklarından birini de, ebedi olan canlı varlıklara, özellikle insan ruhlarına duyulan sevgi oluşturur. Çünkü o (sevgi) ebedidir. (...) İnsanın hakiki mutluluğunun ilk kapılarını açan sevgi; merhamet, şefkat ve yardım duygularıyla beslenir. Bu duygular mutluluk kapısının en sadık kapıcılarıdır. Bunlar izin vermeden ne gerçek sevgiye ulaşılır, ne de büyük mutluluğun kapıları açılır.” (Neo-spiritüalizm’in kurucusu Dr.Bedri Ruhselman)
• “Bütün mutsuz olanlar, yalnız kendi mutlulukları peşinde koşanlardır. Bütün mutlu olanlar ise başkalarının mutlu olması için çalışanlardır.” (Budizm)
• “Engelleri aşmak, varoluşun en büyük hazzıdır; bunlar ticaret ve iş yaşamındaki maddi şeylerde de olabilir, öğrenme ve bilimsel araştırmadaki düşünsel şeylerde de olabilir; bu engellerle savaşmak ve onları yenmek mutluluk verir." (Schopenhauer)
• ”İnsanın gerçek varlığını bilmesi mutluluk, unutması ise elemdir.” (Sri Nisargadatta Maharaj)

Ölçüm

İnsanlar yüzyıllardır mutluluğu ölçmeye çalışıyorlar. 1780'de İngiliz faydacı filozof Jeremy Bentham, mutluluğun insanların birincil amacı olduğu için, hükümetin ne kadar iyi performans gösterdiğini belirlemenin bir yolu olarak ölçülmesi gerektiğini öne sürdü.^[4]

Mutluluğu ölçmek için çeşitli ölçekler geliştirildi:

• Öznel Mutluluk Ölçeği (SHS) (ingilizce:Subjective Happiness Scale), 1999'dan itibaren küresel öznel mutluluğu ölçen dört maddelik bir ölçektir. Ölçek, katılımcıların kendilerini mutlu ya da mutsuz bireyler olarak nitelendirmek için mutlak derecelendirmeler kullanmasını ve aynı zamanda kendilerini ne ölçüde mutlu ve mutsuz birey tanımlamalarıyla özdeşleştirdiklerini sorar.^[5][6]
• 1988 tarihli Pozitif ve Negatif Etki Çizelgesi (PANAS) (ingilizce:Positive and Negative Affect Schedule) 20 maddelik bir ankettir ve kişilik özellikleri ile olumlu ya da olumsuz etkiler arasındaki ilişkiyi "şu an, bugün, son birkaç gün, geçen hafta, son birkaç hafta, geçen yıl ve genel olarak" değerlendirmek için beşli Likert ölçeği (1 = çok az veya hiç, 5 = aşırı) kullanılır.^[7] Ek etki ölçekleri olan daha uzun bir versiyon 1994'te yayımlanmıştı.^[8]
• Yaşamdan Memnuniyet Ölçeği (SWLS), (İngilizce:Satisfaction with Life Scale) Ed Diener tarafından geliştirilen yaşam memnuniyeti'nin küresel bir bilişsel değerlendirmesidir. Bir kişinin hayatıyla ilgili beş ifadeye katılmak veya katılmamak için yedi puanlı Likert ölçeği kullanılır.^[9][10]
• Dünya Mutluluk Raporu'nda Cantril merdiven yöntemi^[11] kullanılmıştır. Katılımcılardan, kendileri için mümkün olan en iyi yaşam 10 ve olabilecek en kötü yaşam 0 olan bir merdiven düşünmeleri istenir. Daha sonra kendi mevcut yaşamlarını bu 0'dan 10'a kadar derecelendirmeleri istenir.^[11][12]
• Olumlu Deneyim; Gallup tarafından yapılan bu ankette, önceki gün insanların keyif alıp almadıklarını, çok gülüp gülüp geçmediklerini, kendilerini iyi dinlenmiş hissedip hissetmediklerini, kendilerine saygılı davranılıp davranılmadığını, ilginç bir şey öğrenip öğrenmediğini veya yapıp yapmadığı sorulur. 2018'deki Paraguay ve Panama'nın başı çektiği en iyi 10 ülkeden 9'u Güney Amerika'da idi. Ülke puanları 85 ile 43 arasında değişmektedir.^[13]

2012'den beri Dünya Mutluluk Raporu yayımlanmaktadır. Mutluluk, "Bir bütün olarak hayatınızdan ne kadar mutlusunuz?" ve duygusal raporlarda, "Şimdi ne kadar mutlusunuz?" gibi değerlendirilir ve insanlar bu sözlü bağlamlarda mutluluğu uygun şekilde kullanabiliyor görünmektedir. Rapor, bu cevapları kullanarak en yüksek mutluluk düzeyine sahip ülkeleri belirler. Öznel iyi oluş ölçümlerinde birincil ayrım, bilişsel yaşam değerlendirmeleri ile duygusal raporlar arasındadır.^[14]

Birleşik Krallık, daha önceden gayri safi milli mutluluk ölçen Butan'ın ardından,^[15] 2012'de ulusal refahı ölçmeye başladı.^[16][17]

Mutluluğun zaman içinde oldukça istikrarlı olduğu bulunmuştur.^[18][19]

Mutluluğun ayrıca iş yerindeki performansı artırdığına dair ampirik çalışmalar da bulunmaktadır. 4.277 kişinin 21 ay boyunca katıldığı bir çalışmada, mutluluk ile iş yerindeki performans arasında pozitif bir korelasyon olduğu bulunmuştur.^[20]