Nikotin

Nikotin (C₁₀H₁₄N₂), patlıcangiller (Solanaceae) bitki familyasında bulunan güçlü bir uyarıcı ve alkaloid. İnsanlar için yüksek dozlarda zehirlidir. Dopamin salınımını artırır ve çok güçlü bir bağımlılık yapıcı etkiye sahiptir.

Nikotinin atomik görünüşü

Kimyasal formülü

Etimolojisi

Fransız diplomat olan Jean Nicot Portekiz büyükelçiliği yaptığı 1559 ile 1561 yılları arasında tütün (Nicotiana tabacum) tohumlarını Fransa'ya yollayarak adını tütünde bulunan aktif maddelerden biri olan nikotine verilmesini sağladı.

Sigaradaki nikotin

Tütün bitkilerinin yapraklarından elde edilir. Sigara şeklinde tüttürülerek veya ince kıyılmış tütünü emerek nikotin kullanılır.

Sağlık üzerindeki etkileri

Nikotinin MSS (merkezî sinir sistemi) ve çevresel sinir sisteminde eşit derecede uyarıcı ve depresan etkileri bulunmaktadır. Nikotin alındıktan sonra öfori, uyanıklık, hafıza ve dikkatin artması ve sıkıntıdan kurtulma gibi etkiler oluşur. Ama aynı zamanda nikotinin kendisi de gerginlik yaratmaktadır. Nikotinin etkilerine karşı tolerans gelişir ve ilk sigara kullanırken oluşan etkiler oluşmaz.

Amerikan Kalp Derneği'ne göre nikotin bağımlılığı tarihsel olarak kırılması en zor bağımlılıklardan biri olup, nikotin bağımlılığını belirleyen farmakolojik ve davranışsal özellikler, eroin ve kokain bağımlılığını belirleyen özelliklere benzerdir.

Sigaraya bağlı yan etkiler

Nikotinin yakılması, genelde üst solunum yollarında kanserojen etki, çok fazla alımında ise ko-kanserojen etki (bozunmuş hücre, kanserli doku) görülür, damarları büzme etkisinden dolayı ise kalp dolaşım sisteminde problemler oluşturur. Yüksek tansiyon, kalp krizi riskinin 20 kat artması, kalp durması, koroner arter hastalığı; hamilelikte kullanımda erken doğum, düşük doğum ağırlığı, düşük oluşturduğu bilinmektedir.

Böcek ilacı olarak kullanımı

Nikotin tarih boyunca böcek ilacı olarak da kullanılmıştır. 2. Dünya Savaşından sonra dünya çapında 2.500 tondan fazla nikotin böcek ilacı (tütün endüstrisinin atıkları) kullanılmış, fakat 1980'lerde nikotin böcek ilacı kullanımı 200 ton altına düşmüştür. Bunun nedeni memelilere daha az zararlı ve daha ucuz olan başka böcek ilaçlarının bulunmasıdır.^[1]

Hâlen ABD'de organik tarımda nikotinin tütün tozu şeklinde bile kullanılması yasaktır.^[2]

Tuzları

Nikotin tuzları, nikotin ve asitten oluşan tuzlardır.^[3][4][5] Doğal olarak tütün yapraklarında bulunurlar. Farklı asitler kullanılabilir, bu da amonyum şekli ile eşleşen farklı konjuge bazların oluşumuna yol açar.

Nikotin tuzları üzerine yapılan araştırmalar sınırlıdır.

Nikotin bazı ve benzoik asit veya levulinik asit gibi zayıf bir asit, nikotin tuzu oluşturmak için kullanılır.^[6] Kamu alımına sunulan 23 nikotin tuzu örneğinde, nikotin tuzlarının oluşumunda en yaygın kullanılan üç asit, laktik asit, benzoik asit ve levulinik asittir. Benzoik asit, nikotin tuzu elde etmek için en çok kullanılan asittir. Nikotin pirüvat, başka bir nikotin tuzu şeklidir.^[7] Nikotinin püskürtülmesi için pirüvik asit ile kimyasal bir reaksiyon kullanılır.

Nikotin tuzlarının, nikotinin tüketiciye ulaşma hızını ve seviyesini artırdığı düşünülmektedir. Elektronik sigara kullanımı sırasında nikotin tuzlarının vücuda giriş hızı, geleneksel sigaralardan alınan nikotin hızına yakındır.^[8][9] Geleneksel sigaralar yüksek nikotin içeriğine sahiptir, ancak birçok kişi için tütün ve kâğıt dumanının tadı istenmeyen olabilir.^[10] Ancak, kapsül modifikasyonları, sigara içmenin olumsuz sonuçları olmadan yüksek nikotin seviyeleri sağlayabilir.