Açıklık-kapalılık ilkesi

Açıklık-Kapalılık İlkesi (İngilizce: Open–closed principle), yazılım mühendisliğinde SOLID ilkelerinin ikincisidir ve ilk olarak 1988 yılında Bertrand Meyer tarafından tanımlanmıştır. Bu ilkeye göre, yazılım varlıkları (sınıflar, modüller, fonksiyonlar) geliştirmeye açık, ancak değişikliğe kapalı olmalıdır. Bu, sistemlerin yeni davranışlarla genişletilebilmesi gerektiği, ancak mevcut kaynak kodunun değiştirilmemesi gerektiği anlamına gelir.

Tarihçe

İlke, Bertrand Meyer tarafından 1988’de yayımlanan Object-Oriented Software Construction adlı kitapta tanıtılmıştır.^[1]

1990’lı yıllarda Robert C. Martin (Uncle Bob), ilkeyi SOLID ilkeleri içinde yeniden tanımlamış ve özellikle nesne yönelimli yazılım geliştirmede daha geniş bir bağlamda ele almıştır.^[2]

Özellikler

Bu ilke, var olan kodu değiştirmeden yeni özellikler eklemeyi amaçlayan bir yazılım tasarım yaklaşımıdır. Temel özellikleri:

• Kodun genişletilebilir olması
• Soyutlamalara dayalı yapı
• Polimorfizm ve arayüz kullanımı
• Bağımlılığın Tersine Çevrilmesi İlkesi ile birlikte çalışması

Uygulamalı örnek

• İlkeye aykırı yapı (java):

class ShapePrinter {
    void print(Shape s) {
        if (s instanceof Circle) {
            // Daire çiz
        } else if (s instanceof Square) {
            // Kare çiz
        }
    }
}

• İlkeye uygun yapı (java):

interface Shape {
    void draw();
}

class Circle implements Shape {
    public void draw() {
        // Daire çiz
    }
}

class Square implements Shape {
    public void draw() {
        // Kare çiz
    }
}

class ShapePrinter {
    void print(Shape s) {
        s.draw();
    }
}

Etkileri

Açıklık-Kapalılık İlkesi, tasarım desenleri ve modüler yazılım geliştirme yaklaşımları için temel bir ilkedir. Aşağıdaki desenlerle doğrudan ilişkilidir:

• Strateji deseni
• Dekoratör deseni
• Şablon metot deseni

Bu ilke, sürdürülebilir, test edilebilir ve genişletilebilir sistemlerin geliştirilmesine katkı sağlar.

Tartışmalar

Aşırı soyutlama ve fazla arayüz kullanımı, küçük ve orta ölçekli projelerde gereksiz karmaşıklığa yol açabilir. Eleştiriler, bu ilkenin “her durumda” uygulanmasının bazı senaryolarda ters etki yaratabileceği yönündedir.^[3]

Bununla birlikte büyük ölçekli yazılım projelerinde Açıklık-Kapalılık İlkesi, değişime dirençli sistemler inşa etmede önemli bir araç olarak kabul edilmektedir.