Pitot tüpü

Pito tüpü^[1][2] veya pitot tüpü, bir akışkanın yarattığı toplam basıncı^[3] ve buna bağlı olarak akışkanın hızını ölçen cihaz. Özellikle hava araçlarında yaygın olarak kullanılan pito tüpü, statik sistemle birlikte dinamik basıncın işarî sürate çevrilmesinde kullanılır. Adını mucidi Fransız mühendis Henri Pitot'dan almıştır.

Yaygın olarak kullanılan bir kanat hücum kenarı pito tüpü

Pito tüpü hava aracı üzerinde hava akımının düzenli olduğu ve haricî etkenlerden fazla etkilenmediği bölgelere yerleştirilir (burun ucu, kanat hücum kenarı vs.). Uçuşta buzlanmayı önlemek amacıyla uçaklarda genellikle pito ısıtıcı sistemler bulunur. Uçuş haricî zamanlarda pito tüpü böcek ve pisliklerden korumak için kılıf ile muhafaza edilir. Kılıfın takılı unutulması veya pito tüpünün başka herhangi bir nedenle tamamen tıkanması, sürat saatinin 0 (sıfır) değer göstermesine neden olur.^[4] Ancak hem pito deliği hem de tüpün altındaki tahliye hattı tıkandıysa altimetre gibi davranır yani sabit sürat gösterir.^[5]

Çalışma prensibi

Pito-statik sistem

Pitot tüpü akışkanın hareket yönüne paralel ve ters istikamette yerleştirilir. Akışkan pito tüpünden geçerken taşıt ve akışkanın göreceli hareketi nedeniyle oluşan dinamik basıncın ve akışkanın tüm yüzeylerde oluşturduğu (pitot tüpü dahil) statik (durağan) basıncın bileşkesini yani toplam basıncı ölçer. Toplam basınç bazı kaynaklarda pitot basıncı ve koçbaşı basıncı olarak da adlandırılır.^[3]

Pitot tüpü hava araçlarında pitot-statik sistemin bir parçasıdır. Pitot tüpünden gelen toplam basınç sistemdeki hassas diyaframın genişlemesine neden olur. Statik deliklerden gelen statik basınç ise diyaframın statik basınç oranında daralmasını sağlar. Bu iki hareketin bileşkesi dinamik basıncı verir ve bu bilgi sürat saatindeki skalaya yansıtılır.

Formülize edilirse:

Toplam basınç (pt)= Statik basınç (ps) + Dinamik basınç (1/2 rho V2)

${\displaystyle p_{t}=p_{s}+\left({\frac {\rho V^{2}}{2}}\right)}$

Buradan hız çekilir:

${\displaystyle V={\sqrt {\frac {2(p_{t}-p_{s})}{\rho }}}}$