Progesteron

Progesterone (P4), insanların ve diğer türlerin âdet döngüsü, hamilelik ve embriyogenezinde yer alan endojen steroid ve progestojen cinsiyet hormonudur.^[1][2] Progestojenler adı verilen bir grup steroid hormona aittir ve vücuttaki ana progestojendir.^[2] Progesteronun vücutta çeşitli önemli işlevleri vardır. Aynı zamanda cinsiyet hormanları ve kortikosteroidler de dâhil olmak üzere diğer endojen steroidlerin üretiminde önemli bir metabolik ara maddedir ve bir nörosteroid olarak beyin fonksiyonunda önemli rol oynar.^[3]

Progesteron
Kimyasal Adı	17-acetyl-10,13-dimethyl-1,2,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17- tetradecahydrocyclopenta[a]phenanthren-3-one
CAS numarası	57-83-0
ATC kodu	G03 DA04
PubChem numarası	5994
DrugBank numarası	APRD00700
Kimyasal formül	C21H30O2
molekül ağırlığı	314.47
ergime noktası	126
diğer adları	4-pregnene-3,20-dione
bioavailability	uzun süreli absorpsiyon, yarı ömrü yaklaşık 25-50 saat
proteine bağlılık oranı	96%-99%
metabolizma	Karaciğerde, pregnandiol ve pregnanolondan
atılım dönemi yarı ömrü	35-55 saat
atılma yolu	renal
Alınma yolu	oral, implant
Kaynakça ve sorumluluk reddi

Doğal bir hormon olan progesteron, doğum kontrolü için östrojen ile kombinasyon hâlinde, rahim veya rahim ağzı kanseri riskini azaltmak için, hormon replasman tedavisinde ve kadınlaştırıcı hormon tedavisinde olduğu gibi bir ilaç olarak da kullanılır.^[4] İlk kez 1934'te reçete edilmiştir.^[5]

Kimyasal özellikleri

Diğer steroidler gibi, progesteron da birbirine bağlı dört halkalı hidrokarbondan oluşur. Progesteronda keton, metil ve oksijenlenmiş fonksiyonel gruplar bulunur. Diğer steroid hormonlar gibi, polar fonksiyonel grupların yokluğundan dolayı hidrofobiktir.

Sentezi

Progesteron, diğer steroid hormonlar gibi, bir kolesterol türevi olan pregnenolondan sentezlenir. Bu dönüşüm iki aşamada gerçekleşir. 3-hidroksil grubu bir keto grubuna dönüşür ve çift bağ C-4'ten C-5'e geçer.

Pregnenolonun to Progesterona dönüşümü

Progesteron aldosteron (mineralokortikoid) sentezi için önemlidir. 17-hidroksiprogesteron da kortizol (glukokortikoid) ve androstendion (üreme hormonları) için önemlidir.

Progesteron, bir mineralokortikoid olan aldosteronun öncülüdür. Ayrıca, başka bir doğal progesteron olan 17-hidroksiprogesterona dönüştükten sonra, kortizol ve androstendion de ondan kaynaklanır. Andostendion'den testosteron, estron ve estradiol oluşur.

Pregnenolon ve progesteron maya tarafından da sentezlenebilir.^[6]

Görevi

Progesteron hormonunun esas işlevi, meydana gelebilecek hamilelik için kadının rahmini hazırlamak ve gebelik gerçekleşmiş ise hamileliğin sürdürülmesini sağlamaktır. Progesteron hormonu, plasenta ve böbrek üstü bezinden salınır. Gebelikte plasentanın oluşmasıyla birlikte plasenta da progesteron üretmeye başlar. Kanda mevcut olan protein miktarına göre dengelenir. Progesteron ve östrojen hormonu beraber çalışmaktadır. Bu sayede döllenmiş olan yumurtanın rahim iç tabakası olan endometriuma yerleşmesine yardımcı olur. Bununla beraber progesteron hormonu yarattığı etki ile birlikte düşükleri engellemektedir. Doğumun gerçeklemesiyle beraber oldukça önemli bir progesteron kaynağı olan plasenta yani bebeğin eşi çıktığında, gebelik dönemi boyunca mevcut olan progesteron salgılanmasında düşüş meydana gelir.^[7]

Kaynakları

Progesteronun üretildiği yerler, adrenal bezler, eşeysel bezler (özellikle ovülasyondan sonra corpus luteumda), beyin ve, gebelik sırasında, plasentadır. İnsanlarda gebelik sırasında artan miktarda progesteron üretilir. Bu progesteronun kaynağı başta koriyonik gonadotropinler (hCG) tarafından yok olması engellemiş olan corpus luteumdur. Corpus luteum, gebeliğin ilk 8 haftasında en çok progesteron üretilen yerdir. Hamileliğin 8. ve 12. haftaları arasında plasentada ve corpus luteumda üretilen progesteron miktarları birbirine yakındır. Hamileliğin 12. haftasından sonra en çok progesteron üretimi plasentada olur. Plasenta, hammadde olarak anne kaynaklı kolesterol kullanır, üretilen progesteronun büyük bir kısmı annenin kan dolaşımına girer ama bir kısmı fetal dolaşıma girip orada fetal kortikosteroid üretimi için kullanılır. Gebeliğin sonuna doğru plasenta günde 250 mg progesteron üretir.

Kullanım alanları

Rahim ve rahim ağzı kanserlerinde hormonal tedavi yöntemlerinde kullanılır. Rahim kanserinde progesteron hormonu kullanılarak %9-40 oranında başarı sağlanmıştır.