Pseudo-Skylaks'ın Periplusu

Pseudo-Skylax'ın Periplusu, Akdeniz ve Karadeniz çevresindeki deniz yolunu tarif eden antik bir Yunan periplus'udur (Grekçe: περίπλους, romanize: períplous, 'deniz seyahati' veya 'çevresini dolaşma').

Suriye ve Fenike kıyılarını anlatan orijinal Yunanca Pseudo-Skylaks el yazması sayfalarının 13. yüzyıldan kalma kopyası (açıklamalı)

Pseudo-Skylaks'ın Periplus'una ait, 13. yüzyıldan kalma Yunan metni el yazmasının bir bölümünün 1855 yılında yapılmış tıpkıbasımıdır; P. A. Poulain de Bossay'ın Recueil de voyages et de mémoires, 7 97-8 adlı eserinden alınmıştır.

Eserin, muhtemelen MÖ 4. yüzyılın ortalarına, özellikle MÖ 330'lara tarihlendiği ve büyük olasılıkla Atina'da veya yakınlarında yazıldığı düşünülmektedir. Yazarı genellikle 'ikincil' Yunan coğrafyacıları arasında sayılır.

Günümüze ulaşan yalnızca bir tane el yazması bulunmaktadır ve bu el yazması orijinal eserden yaklaşık 1500 yıl sonrasına aittir.

Yazarın adı Pseudo-Scylax veya Pseudo-Skylaks olarak yazılır ve sıkça Ps.-Scylax veya Ps.-Skylaks olarak kısaltılır.

Yazar

Günümüze ulaşan tek Orta Çağ el yazması, yazarın adını "Scylax" ("Skylax" veya "Skylaks", "Skilaks") olarak belirtmektedir. Ancak akademisyenler, bu atfın, esere itibar kazandırmak amacıyla ünlü bir isme (otoriteye) yapılmış sözde bir "pseudepigrafik atıf" olarak değerlendirilmesi gerektiğini kanıtlamıştır.

Herodot, MÖ altıncı yüzyılın sonlarında Persler adına Hint Okyanusu kıyılarını keşfeden Karyandalı bir Yunan denizci olan Skilaks'tan bahseder.^[1] Ne var ki, eserdeki birçok detay, MÖ IV. yüzyılın dünya bilgisine işaret etmektedir. Eser, VI. yüzyıldaki Skylaks'a ait olamayacağı için, yazarı geleneksel olarak Pseudo-Skylaks olarak anılır.

Metin

El yazması

Günümüze ulaşan tek birincil el yazması, Parisinus suppl. gr. (Supplément grec) 443'tür. Bu el yazması, 16. yüzyıldaki sahibi Pierre Pithou'dan dolayı Pithou El Yazması olarak da bilinir.

MS XIII. yüzyıla tarihlenen bu el yazması, 1600 yılındaki ilk basılı baskının temelini oluşturan orijinal metindir. Oldukça hatalı olduğu bilinen bu el yazmasının daha sonraki iki kopyası, metne esaslı hiçbir ekleme yapmamaktadır.

Bu esas el yazması, 1830'lara kadar iki yüzyıldan fazla bir süre boyunca akademisyenler için erişilemez kaldı. Bu tarihte Fransa Milli Kütüphanesi (Bibliothèque Nationale) tarafından satın alındı.

İçerik

Bu "Pseudo-Skylax"a atfedilen anlatı, Akdeniz ve Karadeniz çevresinde, İber Yarımadası'ndan başlayıp Cebelitarık Boğazı'nı işaret eden Herkül Sütunları'nın ötesindeki Batı Afrika'da sona eren, saat yönünde bir deniz seyahatini simüle eder.

Pseudo-Skylaks'ın Periplusu hakkında, Kuzeybatı Afrika bölümünün bazen daha önceki Denizci Hanno'nun Periplus'undan türetildiği iddia edilmektedir. Ancak yapılan yakından bir karşılaştırma, iki metin arasındaki farklılıkları belirgin hale getirmektedir.

Eser, Hanno'nunki gibi bir seyahat kaydı veya görgü tanığı anlatılarının bir derlemesi olmaktan ziyade, muhtemelen MÖ 4. yüzyılda Yunanlıların erişebildiği dünyanın bölgelerine dair yarı-bilimsel bir coğrafi anlatı denemesidir.

Bu çalışma, Platon'un Akademi'deki halefleri döneminde Atina'daki felsefi ve bilimsel faaliyetlerle mantıksal olarak ilişkilendirilebilir. Yazar, muhtemelen Aristoteles'in okulu Peripatos veya Lyceum'un kuruluşuna giden yıllarda, Platon'un halefleriyle ve Aristoteles ve Theophrastos ile doğrudan temas halindeydi.

Eserin amaçlarından biri, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarının toplam seyir uzunluğunu hesaplamak gibi görünmektedir. Bu, Aristoteles'in öğrencisi Messanalı Dikaiarhos'un daha ileri gittiği, belki de bilinmeyen yazarımızın eserini açıkça temel aldığı coğrafi bir girişimdi.

Erken baskı geçmişi

Pseudo-Skylaks'ın Periplusu, diğer ikincil antik Yunan coğrafyacılarıyla birlikte, ilk kez 1600 yılında Augsburg'da David Hoeschel tarafından yayımlandı.

Daha sonra Amsterdam'da, Periplus 1639'da Gerardus Vossius tarafından ve ardından John Hudson'ın "Geographi Graeci Minores" adlı eserinde yayımlandı.

Paris'te Periplus, 1826'da Jean François Gail tarafından yayımlanırken, Berlin'de 1831'de Rudolf Heinrich Klausen tarafından yayımlandı.

Modern edisyonlar

Karl Müller'in (1855) ve B. Fabricius'un (Heinrich Theodor Dittrich'in takma adı, 2. baskı 1878) Yunan metinleri güncelliğini yitirmiş ve yerini Patrick Counillon'un Pseudo-Skylax: le périple du Pont-Euxin: texte, traduction, commentaire philologique et historique (Bordeaux, 2004)^[2] ve Graham Shipley'nin Pseudo-Scylax's Periplus: Text, Translation, and Commentary (Exeter, 2011)^[3] adlı daha yeni çalışmaları almıştır.