Rehber

Türkiye’de turist rehberliği

Özetle

Bakış açısı

Tarihçe

Türkiye'de rehberlik faaliyetleri 19. yüzyılın sonlarına uzanır. 29 Ekim 1890 tarihli ve 190 sayılı Nizamname, rehberliği ilk kez resmî düzeyde tanımlamıştır.^[3]

Cumhuriyet döneminde 8 Kasım 1925 tarihli 2730 sayılı “Ecnebi Seyyahlara Tercümanlık ve Rehberlik Edecekler Hakkında Kararname” yürürlüğe girmiş ve yabancı turistlere refakat edecek kişilere dil bilgisi ve doğruluk esasları getirilmiştir.^[4]

Halikarnas Balıkçısı

1930'lardan itibaren Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Bodrum ve çevresini tanıtan yazıları, kültürel anlatıları ve başlattığı Mavi Yolculuk hareketiyle modern Türk rehberliğinin öncü isimlerinden biri kabul edilir. Bölgedeki doğal ve kültürel değerlerin yabancı ziyaretçilere tanıtılmasında önemli rol oynamıştır.^[5]

Cumhuriyet dönemi kursları (1940–1980)

1940'lardan itibaren İstanbul Belediyesi, Basın-Yayın Genel Müdürlüğü ve çeşitli öğrenci dernekleri tarafından rehberlik kursları düzenlenmiş; 1950 ve 1960'larda yapılan sınavlarla yüzlerce rehber yetiştirilmiştir.^[4]

Yönetmelik dönemi (1971–2005)

Turist rehberliğine ilişkin ilk kapsamlı yönetmelik 3 Eylül 1971'de yayımlanmış; 1974, 1986 ve 2005 yıllarında yenilenerek mesleğin kurumsal çerçevesi güçlendirilmiştir.^[4]

6326 sayılı Kanun dönemi (2012–günümüz)

22 Haziran 2012'de yürürlüğe giren 6326 sayılı Kanun, mesleğe giriş şartlarını, disiplin hükümlerini, uzmanlık alanlarını ve mesleki örgütlenmeyi yeniden düzenlemiştir.^[6] Günümüzde kokartlı profesyonel turist rehberlerinin sayısı 9.000'in üzerindedir.^[7]

Remove ads

Türkiye’de profesyonel turist rehberi olma süreci

Özetle

Bakış açısı

Kanun öncesi sistem (2012 öncesi)

Adaylar İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından yapılan yazılı–sözlü sınavlarla rehber olabiliyordu.^[4] Ülke genelinde standart bir eğitim zorunluluğu yoktu.

6326 sonrası sistem (2012–günümüz)

1. Eğitim şartı

Adaylar iki yoldan biriyle mesleğe başlayabilir:

Turist Rehberliği lisans programı
Bakanlık onaylı sertifika programı^[8]

2. Uygulama gezisi

Eğitim sonrası Bakanlık tarafından düzenlenen uygulama gezisine katılım zorunludur.^[9]

3. Yabancı dil yeterliliği

Adaylar Bakanlık dil sınavı veya ÖSYM/YDS denkliği ile dil yeterliliğini belgeleyebilir.^[8]

4. Kokart başvurusu

Tüm aşamaları tamamlayan adaylara Bakanlık tarafından turist rehberi ruhsatnamesi verilir.^[10]

Turist rehberi ruhsatnameleri (kokart türleri)

Türkiye'de profesyonel turist rehberlerine verilen ruhsatnameler ikiye ayrılır:^[6]^[11]

Bölgesel turist rehberi ruhsatnamesi: Rehbere yalnızca belirli bir turizm bölgesinde veya belirli illerde çalışma yetkisi verir. İlgili bölgenin uygulama gezisinin tamamlanması zorunludur.^[9]

Ülkesel turist rehberi ruhsatnamesi: Rehbere Türkiye’nin tüm bölgelerinde çalışma yetkisi tanır. Ülkesel kokart için genişletilmiş uygulama gezisinin tamamlanması ve ek yeterliliklerin sağlanması gerekir.^[8]

Remove ads

Kaçak turist rehberliği

Profesyonel turist rehberi ruhsatnamesine sahip olmadan rehberlik yapmak, 6326 sayılı Kanun uyarınca suçtur.^[6] Kaçak rehberlik denetimleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından yürütülür. Turist Rehberleri Birliği (TUREB), denetim süreçlerine bilgilendirme ve koordinasyon desteği sağlayabilir, ancak resmî denetim yetkisi bulunmamaktadır.^[12]

Dünyada turist rehberliği

Dünyada rehberliğe ilişkin ilk kayıtlar Antik Mısır'daki tapınak rahiplerine dayanır. Orta Çağ'da hac rehberleri görülmüş, 17.–18. yüzyıllarda aristokratların Grand Tour seyahatleri profesyonel rehberliğin temelini oluşturmuştur. 1851'de Thomas Cook'un İngiltere'de düzenlediği tren gezisi modern turizmin başlangıcı kabul edilir.