Sintaşta kültürü

Sintaşta kültürü (İngilizce: Sintashta culture), Sintaşta-Petrovka kültürü^[1] ya da Sintashta-Arkaim kültürü,^[2] Doğu Avrupa ve Orta Asya'da MÖ 2100-1800 yılları arasında var olmuş Tunç Çağı arkeolojik kültürü.^[3] Kültürün adı, Rusya'nın Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan Sintashta arkeolojik sit alanından gelmektedir.

Sintaşta kültürü, Hint-İran dillerinin kökeni olarak kabul edilir. Bilinen en eski savaş arabaları Sintaşta mezarlarında bulunmuştur ve Eski Dünya'dan dünyaya yayılan ve savaşlarda önemli bir rol oynamış bu teknolojinin kökeni için kültür güçlü bir aday olarak kabul edilmektedir.^[4] Sintaşta yerleşimleri, bozkır kültürü için alışılmadık olan bakır madenciliği ve bronz metalurjisinin yoğunluğu ile de dikkat çekicidir.^[5]

Köken ve yayılma

Öncüller: Poltavka kültürü, Abaşevo kültürü, Corded Ware kültürü

Sintashta-Petrovka kültürü kırmızıyla gösterilmiştir. Andronovo kültürü turuncu renktedir. En erken tekerlekli arabaların bulunduğu alan macenta olarak belirtilmiştir. Bitişik ve örtüşen kültürler (Afanasevo kültürü, Srubna kültürü, BMAC) zeytin yeşili olarak gösterilmiştir.

Allentoft'a (2015) göre Sintashta kültürü muhtemelen kısmen Corded Ware kültüründen türemiştir

Sintashta kültür öncülü olan Poltavka kültürü ve Abaşevo kültürünün karşılıklı etkileşimleri sonucu karışması ile ortaya çıkmıştır. Sintashta sitelerinin kalıntılarını daha sonraki yerleşim yerlerinin kalıntılarının altından tespit etmenin zorluğu nedeniyle kültür, ancak son zamanlarda Andronovo kültüründen farklı bir kültür olarak kabul edilmeye başlanmıştır.^[2]

Ural-Tobol bozkırında var olmuş öncülü olan kültür, Yamnaya kültürünün bir parçası olarak kabul edilen Poltavka kültürüdür. Eski Poltavka yerleşimlerinin üzerine veya Poltavka mezarlıklarına yakın bölgelere Sintashta köyleri inşa edilmiş, Poltavka motifleri Sintashta çanak çömleklerinde yaygınca bulunmuştur.^[6]

Sintashta materyal kültürü, Sintashta bölgesinin kuzeyindeki orman bozkır bölgesinde yaşamış ve Corded Ware kültürü kökenli öncül Abaşevo kültürünün de etkisini altındadır. Bu kültüre ait bireyler de çoğunlukla göçebe ve pastoralist bir yaşam sürmüştür.^[6]

Proto-Hint-İran etnik ve dil kimliği

Sintashta kültürü halkının Hint-İran dil ailesinin atası olan Proto-Hint-İran dili konuştuğu düşünülmektedir. Bu tanımlama temel olarak, Vedik Sanskrit dilinde kaydedilmiş eski Hint-İran ilahilerini içeren bir Hint dini metin olan Rigveda'nın bölümleriyle arkeolojinin ortaya çıkardığı Sintashta kültürünün mezar ayinleri arasındaki benzerliklere dayanmaktadır.^[7]

Sintashta kültürü sayesinde Hint-İran dilleri Hint-İranlılarla Anadolu, Hindistan ve İran'a yayılmıştır.^[8][9] MÖ 9. yy'dan itibarense İran dilleri İskitlerle birlikte batıya, Proto-Hint-Avrupalıların geldiği Pontik bozkırlarına yayıldı.^[9]

Metal üretimi

Avrasya'daki Hint-Avrupa dillerinin günümüzdeki dağılımı:

  Hint-İran

Sintashta ekonomisi bakır metalurjisi merkezliydi. Yakındaki madenlerden (Vorovskaya Yama gibi) gelen bakır cevherleri, bakır ve arsenik tunç halinde işlenmek üzere Sintashta yerleşimlerine götürülürdü. Bu, endüstriyel ölçekte gerçekleşmiştir: Kültür bölgelerinde yapılan kazılarda tüm binaların, eritme fırınları ve cüruf kalıntılarını içerdiği bulunmuştur.^[10]

Bu metalin büyük kısmı Orta Asya'daki Baktria-Margiyana Arkeolojik Kompleksi (BMAC) şehirlerine ihraç edilmek üzere üretilmiştir. Sintashta ve BMAC arasındaki bu ticaret, bozkır bölgesini Yakın Doğu antik kent uygarlıklarına bağlamıştır. İran ve Mezopotamya imparatorlukları ve şehir devletleri bu metaller için neredeyse sınırsız bir pazar sağlamıştır.

Bu ticaret rotaları daha sonra atların, arabaların ve nihayetinde Hint-İran dili konuşan insanların bozkır bölgesinden Yakın Doğu'ya girdikleri araç olmuştur.^[7][11]

• 
  Arkaim kazı alanının havadan görünümü
• 
  Arkaim'in havadan görünümü
• 
  Kazılardan çıkan yapı temelleri
• 
  At arabası modeli, Arkaim Müzesi

Ayrıca bakınız

• Arkaim
• Kimmerler