Sodom ve Gomora

Başlığın diğer anlamları için Sodom ve Gomore (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Sodom ve Gomora, Eski Ahit'in Yaratılış Kitabı'nda sözü edilen günâhkâr oldukları için Tanrı'nın gazabıyla yok edilen kentler. İsrail'de, Lut Gölü'nün güneydoğusundaki el-Lisan Yarımadası'nın güneyinde sığ suların altında kaldıkları tahmin edilmektedir. Admah, Tseboim ve Tsoar ile birlikte Kitabı Mukaddes'te adı geçen beş ova kentini oluştururlar.

Documentary: Buried Secrets of the Bible with Albert Lin, 2019

Sodom ve Gomora'nın yok oluşu, John Martin, 1852

Sodom kentinin adı, denizin güneybatı ucundaki Sodom Dağı'ndan gelir.

"Sodom ve Gomora yanıyor" Daniel van Heil, 1650

Tekvin'de "işledikleri günahlardan ötürü gökyüzünden yağan ateşle yok edildiği" anlatılan (19:24) bu iki kentin, daha önceleri İsrail'deki Şeria Irmağı'ndan Doğu Afrika'da Zambezi Irmağına uzanan Büyük Rift Vadisinde MÖ y. 1900'de meydana gelen bir depremle yok olduğu sanılmaktaydı. Ancak 2000'ler sonrası yapılan araştırmaların derlenmesi sonucunda büyük olan bir parçasının Lut Gölüne, nispeten daha küçük olan diğer parçanın Sodom şehrinin tam üzerine düşen iki parçalı bir asteroid tarafından tümüyle yok edildiği tespit edildi.

Çarpışmasının kanıtlarında Lut gölüne çarpan asteroid'in gölden kaldırdığı ve tüm çevreye saçtığı tuzların tüm bölgeyi 700 yıl kadar verimsiz bıraktığına dair arkeolojik izler bulundu. Şehrin üzerine düşen asteroid parçası ise Sodom Sarayın hemen güney batı tarafındaki yamaçta bıraktığı uydudan fark edilen kraterin incelenmesi sonucu ancak büyük bir asteroid çarpması ile, güneş yüzeyinden bile daha yüksek sıcaklıklarda ancak oluşabilecek kristalleşme ve erimelerin tespit edilmesiyle ortaya çıktı.

Ayrıca güneybatı yönünden gelen ve saray yakınında patlayan bir asteroidin bırakacağı etkiyle uyumlu olarak şehrin sarayındaki binaların ve yapıların kuzeydoğu tarafına doğru püskürtüldüğü tespit edildi.

Asteoroidin çarpması sonrası Rift vadisinde doğu-batı yönünde 30 km, kuzey-güney yönünde 60 km kadar bir alandaki yıkıcı ve yakıcı etki kutsal kitaplarda anlatılan önce aniden şehri yok eden çok şiddetli olayın ardından tüm bölgenin uzun süre boyunca yanması ile uyumlu görünmektedir.

Arkeolojik bulgular bölgenin Orta Tunç Çağında (MÖ y. 2000-1500) ekilebilir olduğunu, tarım yapmaya yeterli tatlı su kaynaklarının da bulunduğunu göstermektedir. Bu nedenle İbrahim peygamberin yeğeni ve ona inanan ilk kişi olan Lut, Sodom ve Gomora'nın yer aldığı Siddim Vadisini (Lut Gölü) hayvanları için otlak yeri olarak seçmiş olmalıdır. Kitabı Mukaddes'te sözü edilen kükürt ve ateşin, Asteroid çarpması sonucu oluşan binlerce derecelik ısıyla ve bölgede var olan kükürt rezervlerinin tutuşması ile uyumlu olduğuna dair tespitler yapılmıştır.^[1][2][3]

Tevrat anlatımı

Lut ve Kedorlaomer

Sodom ve Gomora, Yaratılış 13:12 ve Yaratılış 19:29'da bahsedilen ve kendilerine tabi olan Elam'lı Kedorlaomer'e isyan eden beş "ova şehri"nden ikisidir. Siddim Muharebesi'nde Kedorlaomer onları yener ve İbrani büyüğü İbrahim'in yeğeni Lut da dahil olmak üzere birçok esir alır. İbrahim adamlarını toplar, Lut'u kurtarır ve şehirleri özgürleştirir.

Şehirlerin helakı

Lut ve kızları Sodom'dan kaçarlarken. Lut'un karısı (ortada) tuz sütunu halene dönüşmüş. (Nuremberg Chronicle, 1493)

Tanrı, İbrahim'e Sodom'un günahlarını bildirdi. İbrahim Tanrı'ya "İyileri kötülerle birlikte mi yok edeceksin?" diye sorar (Yaratılış 18:23). İbrahim 50 kişiden başlayarak sonunda 10 doğru kişi bulunursa Sodom'u ilahi gazaptan kurtarmak için Tanrı ile sözleşme yapar.^[4]

Tanrı, Sodom'u yok etmek için iki melek gönderir. Lut onları evine davet eder, ancak kasabanın tüm erkekleri evin etrafını sarar ve ziyaretçileri teslim etmesini isterler. İstekleri erkek görünümünündeki meleklerle cinsel ilişkidir. Lut, kalabalığa bakire kızlarını teklif eder, ancak onlar reddeder ve Lut'a daha kötüsünü yapacakları tehdidinde bulunurlar. Bunun üzerine melekler evin etrafını saran kalabalığı kör eder.

Melekler Lut'a "... halkına karşı gazap sözü Rab'in önünde büyüdü ve Rab bizi onu yok etmek için gönderdi" derler (Yaratılış 19:13). Ertesi sabah, Lut şehirden çıkmaktan geciktiği için, melekler Lut'u, Lut'un karısını ve iki kızını elinden tutup şehirden dışarı çıkarırlar ve ona dağlara kaçmasını ve arkasına bakmamasını söylerler. Lut, dağların çok uzakta olduğunu söyler ve bunun yerine Zoar'a gitmek ister. Sonra Tanrı, Sodom ve Gomora'ya, tüm Ova'ya ve tüm sakinlerine ve yerde yetişen her şeye kükürt ve ateş yağdırır (Yaratılış 19:24–25). Lut ve iki kızı kurtulur, ancak karısı meleklerin uyarısını dikkate almaz, geriye bakar ve bir tuz sütununa dönüşür.^[5]

Diğer Yahudi metinleri

Matthias Stom'un Sodom'dan Kaçış (1630) adlı eserinin arka planında Sodom'un yıkımı

İbrani Kutsal Kitabı, Sodom ve Gomora'ya dair birkaç başka kaynak içerir. Ayrıca Yeni Ahit bu şehirlere ve bu şehirlerde bulunanlara ait yıkım ve çevreki olaylara paralel bölümler içerir. Daha sonraki deuterokanonik metinler, Ürdün Ovası'ndaki bu şehirler ve sakinleri hakkında ek içgörüler elde etmeye çalışır. Ayrıca, yıkımı tetikleyen günahlar, Yargıçlar Kitabı'ndaki Levili'nin cariyesinin anlatımını anımsatır.

İbrani Kutsal Kitabı

"Sodom ve Gomora" yıkım ve ıssızlığın bir sembolü haline gelir. Tesniye 29:21–24 Sodom ve Gomora'nın yıkımından bahseder:

22. Sizden sonraki kuşak, çocuklarınız ve uzak ülkeden gelen yabancılar ülkenizin uğradığı belaları, RAB'bin ülkeye gönderdiği hastalıkları görecekler.

23. Bütün ülke yanacak, tuz ve kükürtle örtülecek; tohum ekilmeyecek, filiz sürmeyecek, ot bitmeyecek. Ülke RAB'bin kızgın öfkesiyle yerle bir ettiği Sodom, Gomora, Adma ve Sevoyim gibi yıkıma uğrayacak.

24. Bütün uluslar, ‘RAB bu ülkeye neden bunu yaptı?’ diye soracaklar, ‘Bu büyük öfke neden alevlendi?’

— Deuteronomy 29:21–23^[6][a]

Yeşaya 1:9–10, 3:9 ve 13:19–22 insanlara Sodom ve Gomora'da bulunuyor gibi hitap eder, Sodom'u utanmaz günahlarla ilişkilendirir ve Babil'e bu iki şehir gibi sonunun geleceğini söyler.

Yeremya 23:14, 49:17–18, 50:39–40 ve Ağıtlar 4:6 Sodom ve Gomora'yı zina ve yalanlarla ilişkilendirir, Edom'un (Ölü Deniz'in güneyinde) kaderine kehanet eder, Babil'in kaderini öngörür ve Sodom'u bir karşılaştırma olarak kullanır.

Hezekiel 16:48–50 Yeruşalim'i Sodom'la karşılaştırır ve şöyle der: "48. Varlığım hakkı için diyor Egemen RAB, kızkardeşin Sodom'la kızları, kızlarınla senin yaptıklarını asla yapmadılar.

49. Kızkardeşin Sodom'un günahı şuydu: Kendisi de kızları da gururluydu, ekmeğe doymuşlardı, umursamazlardı. Düşküne, yoksula yardım elini uzatmadılar.

50. Kendilerini beğenmişlerdi. Önümde iğrenç şeyler yaptılar. Bu nedenle, gördüğün gibi onları önümden süpürüp attım."

Amos 4:1–11'de Tanrı, İsraillilere Sodom ve Gomora gibi davranmasına rağmen yine de tövbe etmediklerini söyler.

Sefanya 2:9'da Sefanya, Moab ve Ammon'a Sodom ve Gomora gibi olacaklarını söyler.

Deuterokanonik metinler

Daha fazla bilgi: Deuterokanonik

Hikmet 10:6–8 Beş Şehirden (Pentapolis) bahseder:

Bilgelik, tanrısızlar yok olurken doğru bir adamı (Lut'u kastediyor) kurtardı; Beş Şehir'e inen ateşten kurtuldu. Kötülüklerinin kanıtı hala duruyor: sürekli dumanlı bir çoraklık, olgunlaşmayan meyve veren bitkiler ve inanmayan bir ruha anıt olarak duran bir tuz sütunu. Çünkü bilgeliği görmezden geldikleri için, sadece iyiyi tanımaktan alıkonulmadılar, aynı zamanda insanlığa aptallıklarının bir hatırlatıcısını da bıraktılar, böylece başarısızlıkları asla fark edilmeden kalamazdı.

Bilgelik 19:17, İsraillileri köleleştiren Mısırlıların "o doğru adam Lut'un kapısına gelen Sodomlular gibi körlüğe çarptıklarını" söyler. Kendilerini tamamen karanlıkta buldular, her biri kendi kapısını bulmak için el yordamıyla dolaşıyordu.

Sirach 16:8 şöyle der: "[Tanrı] Lut'un komşularını esirgemedi; çünkü küstahlıkları yüzünden onlardan nefret ediyordu."

3. Makabiler 2:5'te başkâhin Simon, Tanrı'nın "Sodom'un kibirli davranan, kötülükleriyle ünlenen adamlarını ateş ve kükürtle yakıp yok ettiğini; ve onları daha sonra gelecek olanlara örnek kıldığını" söyler.

2. Esdras 2:8–9 şöyle der: "Vay halinize, ey Asur! Aranızda kötüleri saklayanlar! Ey kötü millet, Sodom ve Gomora'ya yaptıklarımı hatırlayın. Ülkeleri zift yığınları ve kül yığınları içindedir. Beni dinlemeyenlere de aynısını yapacağım, diyor Her Şeye Gücü Yeten Rab."

2. Esdras 5:1–13 ahir zaman işaretlerini anlatır, bunlardan biri de "Sodom denizinin balıkları dışarı atacağıdır".

2. Esdras 7:106'da Ezra, İbrahim'in Sodom halkı için dua ettiğini söyler.

Etiyopya Ortodoks Tewahedo Kilisesi'nde kanonik kabul edilen bir kitap olan 1. Mekabyan'ın 12. bölümü "Gemora ve Sedom"a atıfta bulunur.

Yeni Ahit (İncil)

Matta 10:14–15’te (bkz. Luka 10:11–12) İsa şöyle diyor:

14. Sizi kabul etmez, sözlerinizi dinlemezlerse o evden ya da kentten ayrılırken, ayaklarınızın tozunu silkin. 15. Size doğrusunu söyleyeyim, yargı günü o kentin hali Sodom'la Gomora bölgesinin halinden beter olacaktır.”^[7]

Matta 11:20–24'te İsa, bazı şehirlerin kaderi konusunda uyarıda bulunur:

23. Ya sen, ey Kefarnahum, göğe mi çıkarılacaksın? Hayır, ölüler diyarına indirileceksin! Çünkü sende yapılan mucizeler Sodom'da yapılmış olsaydı, bugüne dek ayakta kalırdı. 24. Sana şunu söyleyeyim, yargı günü senin halin Sodom bölgesinin halinden beter olacaktır!”^[8]

Luka 17:28–30'da İsa şöyle der:

28. Lut'un günlerinde de durum aynıydı. İnsanlar yiyip içiyor, alıp satıyor, tohum ekiyor, ev yapıyorlardı. 29. Ama Lut'un Sodom'dan ayrıldığı gün gökten ateşle kükürt yağdı ve hepsini yok etti.

30. İnsanoğlu'nun ortaya çıkacağı gün durum aynı olacaktır.

Romalılar 9:29 ayeti, Yeşaya 1:9 ayetine atıfta bulunur: "Ve Yeşaya'nın önceden bildirdiği gibi, "Eğer orduların Rabbi bize sağ kalanları bırakmasaydı, Sodom gibi olurduk ve Gomorra gibi olurduk."

2. Petrus 2:4–10, Tanrı'nın Sodom ve Gomorrah'ı yok ettiği ve Lut'u kurtardığı gibi, dindar insanları da ayartmalardan kurtaracağını ve kötüleri Kıyamet Günü'nde cezalandıracağını söyler.

Yahuda 1:7, hem Sodom hem de Gomorah'ın "cinsel ahlaksızlığa düştüklerini ve doğal olmayan şehvetin peşinden gittiklerini, sonsuz ateş cezasına çarptırılarak örnek teşkil ettiklerini" kaydeder.

Vahiy 11:7–8, iki tanıkla ilgili olarak şöyle der:

7. Tanıklık görevleri sona erince dipsiz derinliklerden çıkan canavar onlarla savaşacak, onları yenip öldürecek. 8. Cesetleri, simgesel olarak Sodom ve Mısır diye adlandırılan büyük kentin ana yoluna serilecek. Onların Rabbi de orada çarmıha gerilmişti.

Ayrıca bakınız

• Lut Kavmi

Not listesi

1. See also: Deuteronomy 32:32–33