En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları

Stalin Anıtı (Budapeşte)

Vikipedi'den, özgür ansiklopediden

Stalin Anıtı (Budapeşte)map
Remove ads

Stalin Anıtı (Macarca: Sztálin-szobo), Macaristan'ın başkenti Budapeşte'deki Elli Altı Meydanı'nda yer alan, dönemin Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Josef Stalin'in Aralık 1951'deki 73. yaş günü şerefine inşa edilen anıt. Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin 1949 yılında kurulmasından sonra Stalin kişi kültü kapsamında ülkede üretilmeye başlanan Stalin'i konu alan eserlerdendir. 1949 yılı sonunda bölgeye dikilecek Stalin anıtı için yarışma düzenlenmesine karar verildi ve sonraki süreçte yapılan yarışmada heykeltıraş Sándor Mikus'un eseri birinci seçildi ve Mikus bu anıtın mimarı oldu. 1951 yılında anıtın dikileceği alan yeniden düzenlendi ve anıt Stalin'in 73. doğum günü olan 18 Aralık 1951 günü yaklaşık 80.000 kişinin katıldığı bir törenle açıldı.

Pratik Bilgiler Koordinatlar, Konum ...

1953 yılında Stalin'in ölümünden sonra Sovyetler Birliği'nde destalinizasyon süreci başladı ve buna paralel olarak Doğu Bloku ülkelerinde de siyasal tartışmalar baş gösterdi. Bu gelişmelerin arından Polonya Halk Cumhuriyeti'nde Polonya Ekimi adı verilen gösteriler başladı ve Macaristan'da Polonya'daki göstericilere destek vermek için protestolar yapılmaya başlandı. Talep ettikleri 16 istek arasında Stalin Anıtı'nın kaldırılması da olan göstericiler ayaklanma başlattı ve ayaklanmanın ilk günü olan 23 Ekim 1956'da anıtı yıktılar ve parçalara ayırdılar.

Aıtın yıkılışından iki gün sonra Macar Sosyalist İşçi Partisi genel sekreteri seçilen János Kádár kaideyi heykelsiz olarak yeniden inşa ettirerek 4 Nisan Macaristan Kurtuluş Günü, 7 Kasım Ekim Devrimi Günü ve 1 Mayıs İşçi Bayramı geçit törenlerinde kullanılan dekoratif bir tribün olarak işlev görmesini sağladı. Kaidenin alt kısmında bulunan kabartmalar önce panellerle kapatıldı, ardından 1975'te tamamen söküldü.

1989'daki rejim değişikliği sonrasında kaide uzun süre kullanılmadı. Ardından Kızıl Ordu'nun Macaristan'dan çekilmesini kutlamak için 28-30 Haziran 1991 tarihleri arasında gerçekleştirilen müzik festivali için sahne olarak kullanıldı. Daha sonra 1990'lı yıllarda tamamen yıkıldı.

Remove ads

Geçmişi

Özetle
Bakış açısı

Arka plan, önceki anıtlar ve inşa fikri

Thumb
Budapeşte'deki Sanat Salonu'nda 1949'da düzenlenen bir sergideki Stalin büstü. Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra ülkede Stalin heykelleri üretilmeye başlandı
Thumb
Özgürlük Meydanı'nda yer alan Zsigmond Kisfaludi Strobl'nin tasarladığı heykelin önünde "Büyük Stalin'e minnettar Macar halkı, 1949" yazmaktadır.
Thumb
Géza Csorba'nın tasarladığı Stalin Meydanı Otobüs İstasyonu'ndaki Vladimir Lenin, Mátyás Rákosi ve Josef Stalin kabartmaları
Thumb
Stalin Anıtı önündeki bir askeri geçit töreni.
Thumb
Dikilmesi kararlaştırılan Stalin Anıtı adına düzenlenen yarışmaya heykeltıraş András Kocsis'in katıldığı eser

Söz konusu dönem sosyalist gerçekçilik akımının sanatta yoğun olarak kullanıldığı bir dönemdi. 1930'larda Sovyetler Birliği'nde ortaya çıkan ve II. Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği ile siyasi olarak bağlantılı olan komünist devletlerde de benimsenen buna sanat anlayışına göre edebiyatta ve görsel sanatlarda sosyalizm altındaki yaşam idealize edilmeliydi.[1][2] Bu sanat tarzı o dönemde genellikle çalışkan proletarya ile birlikte Vladimir Lenin'i, Josef Stalin'i ve komünist lider figürlerini konu aldı. Stalin kişi kültü kapsamında 1950'li yılların ortalarına kadar pek çok ülkede Stalin'i konu alan eserler üretildi ve heykeller inşa edildi.[3]

Sovyetler Birliği ve diğer Doğu Bloku ülkelerine benzer olarak 1949 yılında kurulan Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde de Stalin eserleri üretilmeye başlandı. Geçit Meydanı'na Stalin Anıtı dikilmeden önce de Budapeşte'de Stalin'i tasvir eden başka eserler bulunmaktaydı. Zsigmond Kisfaludi Strobl; Stalin'in doğum günü için dört kişilik bir ailenin lidere şükran sunmasını konu alan üç metre yüksekliğinde Özgürlük Meydanı'na yerleştirilen mermer bir heykel yaptırmıştı. Heykelin kaidesinde "Büyük Stalin'e minnettar Macar halkı, 1949" yazmaktaydı. Géza Csorba'nın Vladimir Lenin, Mátyás Rákosi ve Stalin'in yer aldığı kabartması, o zamanki ismi olan Stalin Meydanı Otobüs İstasyonu olan Erzsébet Meydanı Otobüs İstasyonu'nun duvarına yerleştirilmişti. Pál Pátzay'ın ürettiği Stalin heykeli halka açık sergilenmedi, bunun yerine birkaç kopyası yapıldı. Csorba, Pátzay ve Strobl, Stalin'i konu alan eserleri nedeniyle Kossuth Ödülü'ne layık görüldü.[4][5]

Tasarım ve inşa süreci

Önceki Stalin heykellerinden sonra Kent Parkı'na da büyük bir Stalin heykeli dikilmesi fikri doğdu. Stalin'in doğum gününden iki gün sonra, 20 Aralık 1949 tarihinde Budapeşte Yasama Komitesi kentte bir Stalin heykeli inşa edilmesi için karar aldı. Kararda şunlar yazılıydı;[6]

Politikacılar ve sanatçılardan oluşan 16 üyeli resmi jüri, heykeli üretmek için özel bir yarışma duyurdu ve 25 heykeltıraşı davet etti. Katılım koşulu, heykelin 15 Aralık 1950 tarihine kadar tamamlanmasıydı.[4] Heykel başlangıçta altı metre yüksekliğinde tasarlanmıştı, ancak yapılan tartışmalar sonunda heykelin sekiz metre, kaidenin ise on metre olması kararlaştırıldı.[6] Davet edilen heykeltıraşlardan Ferenc Medgyessy yarışmaya katılmadı. Kalan 24 adaydan Aladár Farkas, Miklós Borsos, Sándor Mikus ve Zsigmond Kisfaludi Strobl ikinci tura kaldı.[4][6] Yarışmanın ardından jüri heykeltıraş Sándor Mikus'un tasarımını birinci seçti.[6]

Heykelin yapımında bronz, kaidenin yapımında ise kırmızı kireç taşı kullanıldı. Bununla birlikte siyasi nedenlerle kaldırılan bronz heykellerden ve II. Dünya Savaşı'nda zarar gören Gyula Andrássy ve István Tisza heykellerinden temin edilen malzemeler de bu anıtın yapımında kullanıldı.[6] Stalin'in yer aldığı sekiz metre uzunluğundaki bronz heykel, sekiz metre genişliğindeki bir kürsünün tepesinde bulunan dört metre yüksekliğindeki bir kireç taşı kaidesinde yer aldı.

Heykelin yerleştirileceği yer açılışından kısa süre önce kararlaştırıldı. Bunun için György Dózsa Caddesi'nin Ajtósi Dürer yolu ile Kahramanlar Meydanı arasında kalan ve Kent Parkı içerisinde olan bölüm 1951-1953 yılları arasında 85 metreye genişletilerek asfalt bir meydana dönüştürüldü. Düzenleme kapsamında ağaçlar kesildi, kaldırımlar döşendi, 1951'de Regnum Marianum Kilisesi, 1952'de Kent Parkı Tiyatrosu ve aynı dönemde bir tramvay istasyonu yıkıldı. Alanın peyzaj tasarımı Béla Gebhardt tarafından yapıldı. Toplam 60.000 metrekare taş ve 48.000 metrekare beton kullanıldı, 10.000 metrekare asfalt döşendi.[6][7] Planlarda heykelin her iki tarafına bir sıra stant inşa edilmesi ve Sanat Salonu'na karşısına gelecek şekilde anıtın güneyine Ulusal Galeri'nin inşa edilmesi yazılıydı.[8][not 1]

Stalin, sağ eli göğüs seviyesinde dik durmuş bir konuşmacı olarak tasvir edildi. Kaidenin kenarları Macaristan liderlerini konu alan heykeller vardı. Açılış zamanı kaide üzerinde kabartmalar mevcut değildi daha sonra tamamlandı. Kabartmalarda kurtuluş için mücadele eden Sovyet askerlerinin ailelerine veda etmeleri ve Stalin sayesinde sporun, eğitimin, bilimin ve sanatın yeniden canlanması yolunda barışçıl bir yeniden yapılanma sürecinin başlaması konuları işlendi.[9] Sándor Mikus bu eser nedeniyle Macaristan'daki en yüksek sanat ödülü olan Kossuth Ödülü'ne layık görüldü.

Remove ads

Açılış

Thumb
Anıtın 16 Aralık 1951'deki açılış töreni

Heykel 18 Aralık 1951 günü açıldı ve açılış törenine yaklaşık 80.000 kişi katıldı.[4][6] Anıtının hemen karşısında, Macar İnşaat İşçileri Ulusal Birliği (MÉMOSZ) binası vardı. 1951'de inşa edilen anıt meydanı 1953'ten itibaren Stalin Meydanı olarak isimlendirildi. Daha sonra 4 Nisan Macaristan Kurtuluş Günü, 7 Kasım Ekim Devrimi Günü ve 1 Mayıs İşçi Bayramı geçit törenlerinin burada yapılması sebebiyle halk arasında Geçit Töreni Meydanı olarak anıldı.

Macar tarihçi Rezső Szíj 1977 yılında anıtın tasarımcısı Sándor Mikus hakkında yazdığı kitabında "Bazıları bunu Stalin'in tek iyi heykeli olarak görüyordu" ifadelerini kullandı.[9] Heykelin tamamlanmasının ardından Budapeşte'deki bir gazeteci şu ifadeleri kullandı;[10]

Remove ads

Gösteriler ve yıkılışı

Özetle
Bakış açısı
Thumb
Anıtın 23 Ekim 1956'da yıkılmasından sonra geriye kalan bot kısmı ve asılan Macaristan bayrağı.
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Thumb
Heykelin parçalayan göstericiler.
Thumb
Anıttan geriye bot kalıntılarının üzerine göstericiler tarafından "Bot Meydanı" anlamına gelen Csizma tér yazılmıştır.

1953 yılında Stalin'in ölümünden sonra Nikita Kruşçev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi'nde Stalin'i ve onun politik mirasını açıkça kınadı ve destalinizasyon sürecini başlattı. Bu tutum Sovyetler Birliği ile sınırlı kalmadı, başta Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkeler olmak üzere pek çok ülkede geniş tartışmalara yol açtı.

Stalin dönemindeki siyasal sistemin değiştirilmesi amacıyla Polonya Ekimi olarak bilinen siyasi reformlar gerçekleştiren Polonya Halk Cumhuriyeti'ne destek için Macaristan'da gösteriler yapıldı. Polonya'daki göstericilere destek veren Macar Üniversite ve Kolej Öğrencileri Derneği üyeleri telsizlerden 16 talep yayınladı.[11][12] Taleplerin 13. maddesinde Stalin heykelinin sökülmesi vardı. Talepte "Stalinist zulmün ve siyasi baskının simgesi olan Stalin heykelinin en kısa sürede sökülüp yerine 1848-49 Bağımsızlık Savaşı kahramanları ve şehitlerine layık bir anıt yapılmasını talep ediyoruz." yazılıydı. Göstericiler kentin pek çok yerine bildiriler astılar. 1956 Macaristan ayaklanması olarak bilinen gösteriler kapsamında başkent Budapeşte'de 23 Ekim 1956 günü üniversite öğrencilerinin öncülük ettiği yaklaşık 200 bin gösterici toplandı.[13]

Göstericiler söz konusu talebi kendileri gerçekleştirmek için harekete geçtiler, 23 Ekim günü öğleden sonra Ulusal Tiyatro'da toplandılar ve heykeli yıkmak için karar aldılar. Binanın önünde heykele karşı slogan atan öğrenciler taleplerini okuduktan sonra Kent Parkı'na doğru yola çıktılar. Parka doğru giderken Büyük Bulvar yolu boyunca, toplanma nedenlerini duyduktan sonra insanları taşımayı teklif eden kamyon şoförleri de dahil olmak üzere, giderek daha fazla insan onlara katıldı.[14]

Macar İşçi Partisi genel sekreteri Ernő Gerő aynı gün saat 20:00'de Macar Radyosu'nda bir radyo konuşması yaparak Budapeşte'de yaşanan olayları bir karşı devrim olarak nitelendirdi ve "Şovenizme, antisemitizme ve diğer tüm gerici, kadın düşmanı, insanlık dışı eğilim ve görüşlere karşı kararlı bir mücadele yürütüyoruz. Bu nedenle, gençlerimiz arasında şovenizm tohumları yaymaya çalışanları ve devletimizin emekçilere garanti ettiği demokratik özgürlüğü milliyetçi gösteriler için kullananları kınıyoruz." ifadelerini kullandı.[15][not 2] Aynı günün akşamı Kızıl Ordu'nun müdahalesini talep etmek için Nikita Kruşçev'i aradı.[16]

Alana ulaşan kalabalık heykeli sökmek için saatlerce uğraştı, göstericiler heykelin boynuna halatlar asıp vinçlerle ve kamyonlarla devirmeye çalıştılar, ancak başaramadılar.[17][not 3] Ardından Erzsébet Meydanı Otobüs İstasyonu'nunda çalışan ve bölgeye kaynak makineleriyle gelen Béla Fráter ve Lajos Darics, heykelin en ince yerinin orası olması sebebiyle bot kısmını alevli kesiciyle kestiler.[6][18] Heykel saatler süren çabaların ardından saat 21:37 sularında tamamen yerinden söküldü.[19] Kaideye Macaristan bayrağı asıldı. Göstericiler heykeli yıkarken "Kahrolsun Gerő", "Kahrolsun Rákosi", "Ruslar eve gidin" şeklinde sloganlar attılar.[20][21] Ardından heykeli parçalarına ayırdılar ve Blaha Lujza Meydanı'na taşıdılar. Kaide üzerinde sadece Stalin'in botları kaldı ve daha sonraları bazı kesimler tarafından heykelin bulunduğu alan, gösterilerde anıtın kalıntıları üzerine yazılan slogan olan "Bot Meydanı" olarak anıldı.[6] Anıt alanı günümüzde 1956 Macaristan Ayaklanmasına referansla Elli Altı Meydanı olarak adlandırılmaktadır.

Olaylar sırasında, Soroksár'dan eve dönerken Blaha Lujza Meydanı'ndaki protestocuları gördükten sonra tramvaydan atlayıp Stalin heykelinin önüne gelen ve heykelin devrilmesine katılan 17 yaşındaki üniversite öğrencisi András Pongrátz yaşadıklarını daha sonra şu şekilde anlattı;[22]

Thumb
Yıkılan heykelin baş kısmı.

O dönem Budapeşte polis şefi olan Sándor Kopácsi şu değerlendirmelerde bulundu;

Macar şair György Faludy 1956'da yazdığı Sen Yıldızsın adlı şiirinde olayları şöyle anlattı;[23]

Macarca
Türkçe çevirisi

Másnap, szerdán reggel: por, ágyúszó
és szenvedés; mégis, mikor átvágtam
a Hősök terén, mosolyognom kellett,
mert nem állt szobor többé a csizmában.

Ertesi gün, Çarşamba sabahı: toz, top ateşi
ve acı; yine de geçtiğimde
Kahramanlar Meydanı'nı, gülümsemek zorunda kaldım,
çünkü botun içinde artık bir heykel yoktu.

Remove ads

Kádár dönemi

Özetle
Bakış açısı
Thumb
1960'daki 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamalarında yeniden tasarlanan kaidenin önünde halkı selamlayan János Kádár.
Thumb
1 Mayıs kutlamaları, 1957. Heykelin yıkılışının ardından kaide heykelsiz olarak yeniden düzenlendi ve resmî kutlamalar bu alanda yapılmaya devam etti.
Thumb
Geçit Meydanı'na 1965 yılında yerleştirilen Vladimir Lenin heykeli.

Ayaklanmadan 2 gün sonra Macar Sosyalist İşçi Partisi genel sekreteri seçilen János Kádár döneminde, gerek yüksek maliyeti gerekse ideolojik sebepler nedeniyle heykel yeniden inşa edilmedi. Kaide heykelsiz olarak yeniden düzenlendi ve her yıl 4 Nisan Macaristan Kurtuluş Günü (1957 hariç), 7 Kasım Ekim Devrimi Günü ve 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamalarında Bakanlar Konseyi'nin kalabalık önüne çıkacağı bir yer olarak yeniden tasarlandı. Ayaklanmadan yaklaşık altı ay sonra 1 Mayıs 1957'de ilk kitlesel etkinlik yürüyüşü yapıldı. Macaristan Halk Cumhuriyeti bayrağı[not 4] ve kızıl bayraklar taşıyan yüz binlerce insan heykelin yer almadığı yeni kaidenin olduğu alanda yürüyüşe katıldı.[24]

Stalin Anıtı'nın devrilmesiyle sonuçlanan 1956 ayaklanmasının ardından yürütülen soruşturmalar kapsamında binlerce gösterici tutuklanmış ve yaklaşık 200.000 kişi mülteci olarak Macaristan'dan kaçmıştı.[25] Kádár, 1962'deki Macar Sosyalist İşçi Partisi 8. Kongresi'nde göstericiler için genel af ilan etti.[26] 1963'e kadar gösterilere katılan tutukluların çoğu serbest bırakıldı ve gösteriler nedeniyle ülkeden ayrılan çok sayıda mülteci geri döndü.[27]

Kaidenin alt kısmında bulunan kabartmalar ilk başta paneller yerleştirilerek kapatıldı. Daha sonra 1975'te aşınmış kireçtaşı kaplamalar söküldü ve tribün carrara mermeri ve granitiyle kaplandı. Bu dönemde, onlarca yıldır kapatılmış olan orijinal kabartmalar yok edildi. Bu durum anıtın mimarı Sándor Mikus'un protestolarına yol açtı. Mikus, onlarca yıldır kapatılan kabartmaların yeniden üretilmesi için uğraştı ve bu uğraşları sonunda dört eser yeniden üretildi. Bu eserler günümüzde Memento Parkı'nda yer almaktadır.

1965 yılında Geçit Meydanı'ndaki Sanat Salonu yakınlarına Pál Pátzay'ın tasarladığı dört metre yüksekliğinde Vladimir Lenin heykeli yerleştirildi.[6]

Remove ads

1989'daki rejim değişikliği sonrası

Ana madde: Macaristan'da rejim değişikliği

1 Mayıs 1989'da Macaristan Sosyalist İşçi Partisi'nin Geçit Meydanı'nda düzenlenen son 1 Mayıs etkinliği gerçekleşti[28] ve sağlık sorunları olan János Kádár'ın yerine Károly Grósz kaidede bir konuşma gerçekleştirdi.[29] 1989 yılındaki rejim değişikliği sonrasında ve komünist politikalar sona erdi ve bu süreçten sonra kaide uzun süre kullanılmadı. Ardından Kızıl Ordu'nun Macaristan'dan çekilmesini kutlamak için 28-30 Haziran 1991 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve adını Macar punk rock grubu Aurora'nın 1989 yılındaki aynı isimli albümünden alan[30] Viszlát Iván! (Türkçe: Hoşçakal İvan!) adlı etkinlikte Aurora ve Pál Utcai Fiúk gibi pop ve rock müzik gruplarının sahne aldığı yer olarak kullanıldı.[31]

Tribünün kırmızı mermer kaplaması çalındı ve kaide uzun süre düz betonarme bir şekilde durdu. Ardından kaide tamamen yıkıldı. 1965 yılında yerleştirilen Lenin heykeli Temmuz 1990'da söküldü. Bu heykel 1993'ten bu yana Memento Parkı'da sergilenmektedir.

Remove ads

Günümüzde

Thumb
Stalin Anıtı'nın bulunduğu alana dikilen 1956 Devrimi Anıtı.

Stalin Anıtı'nın olduğu meydana gösterilerin 50. yıldönümü için 2006'da tamamlanan "1956 Devrimi Anıtı" dikildi.[32] Şekli nedeniyle, "demir fırça" ismiyle anıldı.[33] Lenin heykeli yerine 2004'te dünyanın en büyük kum saati olan Zaman Çarkı inşa edildi.[34] 2006'da meydanın adı Elli Altı Meydanı olarak değiştirildi. Anıtın kalan ayak kısmının kopyası 2006'da yılında Memento Parkı'na koyuldu. Bu eser orijinalin tam bir kopyası değil, heykeltıraş Ákos Eleőd tarafından yapılan sanatsal bir benzetmedir.

Remove ads

Galeri

  • Thumb
    Anıtın önünde yapılan bir tören (1955).
  • Thumb
    Anıt ve ön kısmında yer alan Macar İnşaat İşçileri Ulusal Birliği (MÉMOSZ) binası.
  • Thumb
    Budapeşte'deki Memento Parkı'nda bulunan "Stalin'in Botları". Eser orijinal eserden ilham alan bir kopyadır.
  • Thumb
    Anıtta yer alan kabartmalar.
  • Thumb
    Heykelin olmadığı kaidenin önündeki Macaristan Kurtuluş Günü kutlamaları, 1964.
  • Thumb
    1979 yılı 1 Mayıs kutlamaları.
  • Thumb
    1965'te alana dikilen Lenin heykelin 1990'da söküldü.
  • Thumb
    Günümüzde alanda bulunan Zaman Çarkı.
Remove ads

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. [N 1]
    Macar Ulusal Galerisi 5 Ekim 1957 tarihinde açıldı.
  2. [N 2]
    Ernő Gerő bu konuşmasında şu ifadeleri kullandı: "... Biz komünistler, Macar vatanseverleriyiz! Horthy faşizminin hapishanelerinde, yeraltı çalışmalarının ve yasadışı faaliyetlerin zorlu on yıllarında vatanseverdik. Hem ülkemizdeki hem de İspanya Bağımsızlık Savaşı'ndaki kahramanlarımız vatanseverdi. Ülkemizde sosyalizmi, diğer ülkelerle ortak ve birleşik bir Marksist-Leninist temelde, en önemli, en temel, en temel konularda inşa etmek için elimizden gelen her şeyi yapacağımızı ilan ediyoruz ve edeceğiz. Ancak bunu yaparken Macaristan'ın kendine özgü özelliklerini, ülkemizin ekonomik ve sosyal durumunu ve Macar geleneklerini de göz önünde bulunduruyoruz. Aynı zamanda, vatansever olduğumuzu yüksek sesle ilan ederken, milliyetçi olmadığımızı da kesin bir dille belirtiyoruz! Şovenizme, antisemitizme ve diğer tüm gerici, kadın düşmanı, insanlık dışı eğilim ve görüşlere karşı kararlı bir mücadele yürütüyoruz. Bu nedenle, gençlerimiz arasında şovenizm tohumları yaymaya çalışanları ve devletimizin emekçilere garanti ettiği demokratik özgürlüğü milliyetçi gösteriler için kullananları kınıyoruz. Ancak bu gösteri, partimizin önderliğinin sosyalist demokrasiyi geliştirme yolunda kararlılığını sarsmayacaktır.... Parti örgütlerimiz, düzen bozucu her türlü girişime, milliyetçi kuyu zehirlemelerine ve provokasyonlara karşı disiplinli ve birlik içinde hareket etmelidir.[15]
  3. [N 3]
    Heykel büyük olduğu için göstericiler omuz kısmına tırmanamadı, bunun yerine boyun bölgesine doğru halatlar atıldı ve birkaç kamyona bağlanarak sökülmeye çalışıldı. Ancak bu kamyonlar heykeli hareket ettiremedi, sadece oldukları yerde tekerlekleri döndü. Göstericiler ağırlık kazandırmak için kamyonlara bindi, ancak yine başarılı olunamadı.[17]
  4. [N 4]
    Bu yürüyüşten 22 gün sonra, 23 Mayıs 1957 tarihinde, Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde yeni Macaristan bayrağı kabul edildi. Kabul edilen yeni bayrakta ortada arma yer almamaktaydı. Bu bayrak oranı haricinde günümüz Macaristan bayrağının aynısıdır.
Remove ads

Kaynakça

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads