Surena

Surena veya Suren, Rustaham Suren^[1] olarak da bilinir (ö. MÖ 53 veya 52), MÖ 1. yüzyılda bir Part spahbed'idir ("general" veya "komutan"). Suren Hanedanı'nın lideriydi ve en çok Carrhae Muharebesi'nde Romalıları yenmesiyle tanınır. Komutası altında Partlar, Marcus Licinius Crassus komutasındaki sayıca üstün bir Roma istila kuvvetini kesin bir şekilde yenmiştir. Bu muharebe, genellikle Roma ve Part imparatorlukları arasındaki en eski ve en önemli savaşlardan biri ve Roma tarihinin en ezici yenilgilerinden biri olarak kabul edilir.

"Suren", İran'da popüler bir isim olarak varlığını sürdürmekte ve bazen "Soren" olarak telaffuz edilmektedir. "Surena", Sûrên^[2] veya Sūrēn ^[3] kelimelerinin Yunanca ve Latince biçimidir. "Suren", Ermenistan'da da yaygın bir isim olarak varlığını sürdürmektedir.^[4] Suren, "kahraman, Avestaca sūra (güçlü, yüce)" anlamına geliyor.^[5][a]

Bağlam

Torino'daki Palazzo Madama'da bulunan Part atlı okçu heykeli.

Crassus'un Hayatı 21'de, komutanın zamanından yaklaşık y. 125 yıl sonra yazılmış Plütark,^[2] Surena'yı "son derece seçkin bir adam" olarak tanımlamıştır. "Zenginlik, doğum ve kendisine gösterilen onur bakımından kraldan sonra ikinci sırada yer alıyordu; cesaret ve yetenek bakımından zamanının en önde gelen Part'ıydı; boy ve kişisel güzellik bakımından ise eşi benzeri yoktu."^[b] Ayrıca Plütark'a göre ordusunda "çok sayıda köle" vardı ve bu da generalin büyük bir servete sahip olduğunu gösteriyordu.^[7] Ancak, bu bağlamda bahsi geçen "köleler" teriminin (doûloi, Latince: servi) gerçek anlamı tartışmalıdır.^[8][9] Plütark da onu "kendisi de en uzun boylu ve en yakışıklı adamdı, ancak görünüşünün zarafeti ve elbisesinin kadınsılığı, gerçekte ustası olduğu kadar erkeklik vaat etmiyordu; çünkü yüzü boyalıydı ve saçları Medler tarzında ayrılmıştı."^[10] Surena, Part İmparatorluğu'ndaki en güçlü adamlardan biriydi ve Gazerani'ye göre "kendi başına bir kraldı, çünkü açıkça saraylı bir maiyetle seyahat ediyordu"^[11] MÖ 54'te Surena, Seleukia şehri için yapılan savaşta II. Orodes'in birliklerine komuta etmiştir. Surena, hanedanlık ardıllığı için yapılan bu savaşta kendini gösterdi (II. Orodes daha önce IV. Mithridatis tarafından tahttan indirilmişti) ve Orodes'in Arsak tahtına yeniden oturmasında etkili olmuştur.^[12]

MÖ 53'te Romalılar, batıdaki Part vasallarına doğru ilerledi. Buna karşılık II. Orodes, Surena komutasındaki süvari birliklerini onlarla savaşmak üzere gönderdi. İki ordu daha sonra Carrhae Muharebesi'nde (günümüz Türkiye'sindeki Harran'da]]) karşılaştı. Partların Romalıları çölün ortasına çekmek için kullandıkları üstün teçhizat ve akıllıca taktikler, sayıca üstün olan Romalıları yenmelerini sağladı.^[13] Bu askeri başarı Roma birliklerine ağır bir darbe vurmuş olsa da (Plütark 20.000 ölü ve 10.000 esirden bahseder) ve "Doğu halkları arasında güçlü bir yankı uyandırmış" olsa da, "güç dengesinde belirleyici bir değişikliğe" yol açmamıştır;^[14] yani Arşak zaferi onlara toprak kazandırmadı. Surena daha sonra Kral II. Orodes tarafından idam edilmiştir; bunun muhtemel nedeni, kralın Surena'nın bir tehdit olabileceğini düşünmesiydi.^[14]

"Bazı açılardan, [Surena]'nın tarihsel gelenekteki konumu, [Şehnâme'deki] Rüstem'in konumuyla ilginç bir şekilde paralellik göstermektedir." "Ancak Rüstem'in destan geleneğindeki baskınlığına rağmen, ona ikna edici bir tarihsel konum bulmak hiçbir zaman mümkün olmamıştır."^[15]

Portreler

• 17. yüzyıl Fransız oyun yazarı Pierre Corneille'in son bestesi olan Suréna adlı trajedi, kabaca General Surena'nın öyküsünden esinlenerek yazılmıştır.

Notlar

1. Justi 1895, s. 317, col. 2, ¶ 2: "d. i. der heldenhafte, awest. sūra (stark, hehr)."
2. MS 2. yüzyılda Plütark'ın MÖ 1. yüzyıl komutanını tasviri şöyledir: "Surena sıradan bir insan değildi; ancak servet, aile ve onur bakımından kraldan sonra birinciydi; cesaret ve kapasite bakımından, ayrıca boyut ve güzellik bakımından da zamanının Partlarından üstündü. Sadece kırsala bir geziye çıksa bile, yüklerini taşımak için bin devesi ve cariyeleri için iki yüz arabası vardı. Bin ağır silahlı at ona eşlik ediyordu ve çok daha fazlası hafif silahlıydı. Nitekim vasalları ve köleleri, on binden biraz daha az bir süvari birliği oluşturuyordu."^[6]