Sympoliteia

Bir sympoliteia (Yunanca: συμπολιτεία, Türkçe: ortak vatandaşlık), Antik Yunanistan’da siyasal örgütlenmeyi düzenleyen antlaşma türlerinden biridir. Helenistik Dönem'de iki ana biçimde görülmektedir. Yunan anakarasında terim, paylaşılan siyasal kurumlar ve müşterek vatandaşlık bağıyla birbirine bağlı fakat özerk polis’lerden oluşan bir federal devleti tanımlamak için kullanılmaktaydı. Akha Birliği ile Etolya Birliği bu türün örnekleridir. Küçük Asya’da ise aynı terim, komşu birkaç polis’in siyasal olarak birleşmesini ifade etmekteydi. Bu ikinci durum, katılan kentlerden birinin zamanla bağımsızlığını yitirmesi neden olabiliyordu.^[1]

Peloponez Savaşları'nın çeşitli ittifaklarını gösteren harita

Sympoliteia, çoğu zaman antlaşmaya taraf polis yurttaşlarına karşılıklı ve eşit vatandaşlık hakları tanısa da siyasal bağımsızlıklarını koruyan bir düzenleme olan isopoliteia'nın zıttı olarak görülmektedir. Helenistik dönem yazarları ise bu terimleri esnek şekillerde kullanmışlardır. Polibios, her iki antlaşma tipince verilen müşterek vatandaşlıktan söz ederken sympoliteia deyimini tercih etmiştir. Benzer biçimde sinokizm ile sympoliteia kavramları arasında da kayda değer bir benzerlik bulunmaktadır.^[2]

Attika-Delos Deniz Birliği

Delos Birliği haritası, MÖ 431.

Delos Birliği olarak da anılan Atina İmparatorluğu, Ege Denizi çevresinde Atina'nın egemenliği altındaki çok sayıda Yunan polis’inden oluşuyordu. Bu birlik başlangıçta, Pers İmparatorluğu’nun İyonya kıyısındaki şehir-devletlerine yönelttiği olası tehdide karşı birleşik bir savunma örgütlemek amacıyla kurulmuştu.^[3] Delos Birliğine katılan kentler sadakat yemini etmeye zorlanmış, çoğunlukla haraç, bazı durumlarda ise gemi veya asker katkısı sunmak durumunda kalmışlardı.^[3] Birliğin birçok demokratik üyesi oligarşi ya da tiranlık yönetimlerinden kurtulmalarını Atina’ya borçlu olduğundan Atina, oylamalarda söz konusu kentlerin desteğiyle belirleyici bir üstünlük sağlıyordu.^[4] M.Ö. 454’te Atina, Delos Adası’ndaki hazineyi Akropolis’teki Parthenon’a taşımıştır.^[3] 150–330 arasında değişen üye sayısından^[4] elde edilen gelirle donanmasını güçlendirdiği gibi kenti sanat eserleri ve mimarî eserlerle zenginleştirmiştir.^[3] Yeni sinokizm düzenini sürdürmek adına genişleyen askeri gücünü devletleri Delos Birliğine zorla dahil etmek için kullanmıştır. Mytilene ve Melos örneğinde olduğu gibi ayrılmak isteyen polis’ler askerî müdahaleyle cezalandırılmıştır. Bu aşamada Atina, Birlik mensuplarından artık “Atina’nın yönettiği tüm şehirler” diye söz etmeye başlamıştır.^[3] Atina, üye kentler üzerindeki otoritesini yargı kararları aracılığıyla da pekiştirmiştir. Atina İmparatorluğu'ndaki sinokizm altında devletler arası, hatta kent içi ihtilaflar dahî Atina’da, Atinalı yurttaşlardan kurulu mahkemelerde görülüyor ve alınan kararlar Atina'nın askeri gücü tarafından uygulanıyordu.^[5]

Ayrıca bakınız

• Koinon