En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Tayvan ekonomisi
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Tayvan ekonomisi, oldukça gelişmiş bir piyasa ekonomisidir. Satın alma gücü paritesine göre Asya'nın 8., dünyanın 18. büyük ekonomisidir[12] ve bu durum Tayvan'ın Uluslararası Para Fonu tarafından gelişmiş ekonomiler grubuna dahil edilmesini sağlamaktadır. Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli ekonomiler grubunda ölçülmektedir.[13] Tayvan, dünyadaki teknolojik olarak en gelişmiş bilgisayar mikroçip üreticisidir.[14]
Remove ads
Tarihçe
Özetle
Bakış açısı
Tayvan, 1950'lerde ve 1960'ların başında ABD yardımı alan bir kuruluştan, yatırımları esas olarak Asya'da yoğunlaşan yardım bağışçısına ve büyük bir yabancı yatırımcıya dönüştü. Tayvan'ın Çin anakarasındaki özel yatırımlarının toplamının 150 milyar ABD dolarını aştığı tahmin edilmektedir[15] ve resmi rakamlar Tayvan'ın Güneydoğu Asya'da benzer miktarda yatırım yaptığını göstermektedir.
1949'da, iki milyondan fazla Kuomintang destekçisi, Çin İç Savaşı'nda Çin anakarası'nın kaybedilmesinin ardından adaya kaçtı.[16][17][18] Ani nüfus artışı Tayvan ekonomisini de etkiledi.
Ekonomik baskıyla karşı karşıya kalan Kuomintang rejimi çeşitli ekonomik planlar ve politikalar oluşturdu. Sanayileşmeye doğru atılan ilk adım, ekonomiyi modernleştirmede çok önemli bir adım olan toprak reformlarıydı. Çünkü bu, gelecekteki ekonomik çabalara yatırım yapabilecekleri sermayeye sahip bir toprak sahipleri sınıfı yarattı.
ABD yardımı, savaş sonrası Tayvan'ın istikrara kavuşmasında da önemliydi ve 1951'den 1962'ye kadar yerli yatırımın yüzde 30'undan fazlasını oluşturdu. Bu faktörler, hükûmet planlaması ve evrensel eğitimle birlikte sanayi, tarım ve yaşam standartlarında hızlı ilerlemeler getirdi. Ekonomi tarıma dayalı bir ekonomiden (1952'de GSYİH'nın %32'si) sanayi odaklı bir ekonomiye (1986'da GSYİH'nın %47'si) geçti.[19] 1952 ile 1961 arasında ekonomi her yıl ortalama %9,21 büyüdü.[19]
Bir kez daha belirtmek isteriz ki, Tayvan ekonomisinin dönüşümü daha geniş jeopolitik çerçeveye atıfta bulunulmadan anlaşılamaz. Her ne kadar yardım 1970'lerde kesilmiş olsa da, sanayileşmenin teşvik edildiği ve Tayvan ile ABD arasındaki güvenlik ve ekonomik bağların korunduğu ilk yıllarda hayati önem taşıyordu. ABD'nin taahhüdü hakkındaki belirsizlik, ülkenin 1950'lerdeki sübvansiyonlu ithalat ikamesinden ihracata dayalı büyümeye geçişini hızlandırdı. Dış ticaretin ve ihracatın gelişmesi, ekonomide tarımın azalan öneminden kaynaklanan fazla emeğin kullanılmasına yardım etti.[19] Tayvan, tekstil ve oyuncak gibi ucuz, emek yoğun imalatlardan 1970'lerde ağır sanayi ve altyapının genişlemesine ve ardından sonraki on yılda ileri elektroniklere geçti.
1980'lere gelindiğinde ekonomi giderek daha açık hale geliyordu ve hükûmet, devlet işletmelerinin özelleştirmeye yöneldi.[19]
Teknolojik gelişme, 1981'de Hsinchu Bilim ve Endüstri Parkı'nın kurulmasına yol açtı. Çin anakarası'ndaki yatırımlar, boğazlar arası ticareti teşvik ederek Tayvan'ın Amerika Birleşik Devletleri pazarına olan bağımlılığını azalttı.[19]
1981'den 1995'e kadar ekonomi yıllık %7,52 oranında büyüdü ve hizmet sektörü %51,67 ile sanayi sektörünü geride bırakarak ekonominin büyümesinin ana kaynağı haline gelerek en büyük sektör haline geldi.
Uluslararası Ticaret resmi olarak Tayvan Dış Ticareti Geliştirme Konseyi tarafından desteklenmektedir.[20] Çin Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (Tayvan) mali politikası[21] ve girişimcilik gücü[22] nedeniyle Tayvan, bölgedeki diğer ekonomilerle karşılaştırıldığında 1997-1999 mali krizinden çok az zarar görmüştür.
Tersine çevrilmiş verim eğrileri yoktur 30 yıl 20 yıl 10 yıl 5 yıl 2 yıl
Remove ads
Ekonomik görünüm
Özetle
Bakış açısı
2021 itibarıyla, Tayvan'da en yüksek maaş alan üç sektör arasında telekomünikasyon hizmeti, finansal hizmetler ve bilgi hizmetleri bulunmaktadır.[23]
Tayvan ekonomisi, 2015 Küresel Girişimcilik Endeksi'nde (GEI) Asya'nın en yüksek ekonomisi arasında yer aldı.[24]
1987 yılına kadar teknokrasi merkezli ekonomik planlama[25] ile, son otuz yılda GSYH'deki reel büyüme ortalama %8 civarında gerçekleşti. İhracat, enflasyonun ve işsizliğin düşük kalması ve dış rezervlerin dünyanın dördüncü büyük olması nedeniyle II. Dünya Savaşı'ndan bu yana arttı. Bütçe, Muhasebe ve İstatistik Genel Müdürlüğü[26] ve Ekonomik İşler Bakanlığı[27] Tayvan ekonomisine ilişkin temel ekonomik göstergeleri yayınlamaktadır.
Tayvan halen diğer gelişmiş ekonomilerle aynı ekonomik sorunların çoğuyla karşı karşıyadır. Emek yoğun endüstrilerin, Çin anakarası, Filipinler ve Vietnam gibi daha ucuz işgücüne sahip ekonomilere kaydırılması ihtimaliyle birlikte, Tayvan'ın gelecekteki gelişimi, yüksek teknoloji ve hizmet odaklı bir ekonomiye daha fazla dönüşüme dayanmak zorunda kalacaktır.[28] Son yıllarda Tayvan, ticaret pazarlarını başarılı bir şekilde çeşitlendirerek ABD'ye olan ihracat payını 1984'teki %49'dan 2002'de %20'ye düşürdü. Tayvan'ın ABD'ye olan bağımlılığı, Güneydoğu Asya ve ana karaya yaptığı ihracat nedeniyle azalmaya devam etmelidir. Çin büyümekte ve Avrupa pazarlarını geliştirme çabaları sonuç vermektedir.[29]
Tayvan'ın DTÖ'ye katılımı ve Asya-Pasifik "bölgesel operasyon merkezi" olma arzusu, ekonomik liberalleşmeyi daha da teşvik etmektedir. Tayvan ekonomisi, dünya ekonomisinde ekonomik marjinalleşmeyle [30] uluslararasılaşmanın ortadan kalkmasıyla ve maaşların düşürülmesiyle karşı karşıyadır. Bu, insan kaynakları yeteneklerinin başka yerlerde kariyer fırsatları aramasıyla sonuçlanır. Tayvan'daki işletmeler, küçük ve orta ölçekli işletmeler boyutunda olmaktan en çok zarar görüyor ve bu da Tayvan hükûmetinin Tayvan'da ekonomik dönüşüm girişimlerini engellemektedir.[31]
Tayvan ekonomisinin dolaylı vergi sistemi, Brüt İşletme Gelir Vergisi (GBRT) (brüt gelir vergisi) ve katma değer vergisinden (KDV) oluşur.[32]
Tayvan ekonomisi, MasterCard 2014 Küresel Hedef Şehirler Endeksi'ne göre, Uluslararası Gecelik Ziyaretçiler (2014) tarafından Küresel En İyi 20 Hedef Şehir sıralamasında genel olarak 15. sıradaydı.[33]
Remove ads
Dış ticaret
Özetle
Bakış açısı
Dış ticaret, Tayvan'ın son 40 yıldaki hızlı büyümesinin motoru oldu. Tayvan ekonomisi ihracat odaklı olmaya devam etmektedir. Dolayısıyla açık bir dünya ticaret rejimine bağımlıdır ve dünya ekonomisindeki gerilemelere karşı savunmasız kalır.
Ticaretin toplam değeri 1960'larda beş kattan fazla, 1970'lerde neredeyse on kat arttı ve 1980'lerde tekrar ikiye katlandı.[36] 1990'larda daha mütevazı, iki kattan biraz daha az bir büyüme görüldü. İhracat kompozisyonu ağırlıklı olarak tarımsal ürünlerden endüstriyel ürünlere doğru değişti (halen %98).
Elektronik sektörü Tayvan'ın en önemli endüstriyel ihracat sektörüdür ve ABD yatırımlarının en büyük alıcısıdır.
Tayvan, 2010 yılında Çin, Japonya, ABD, Avrupa Birliği ve Hong Kong ile ilk 5 ticaret ortağı arasında yer alan çok sayıda ticaret anlaşmanın üyesidir.[37][38]
Tayvan dünyanın en düşük doğurganlık oranına ve yüksek konut fiyatlarına sahip ülkelerinden biridir. Tayvan'ın nüfus düşüşünün diğer gelişmiş ekonomilere göre daha hızlı olması nedeniyle iş gücü kıtlığı, azalan iç talep ve azalan vergi gelirleri endişe vericiydi.[39][40][41]
Doğal kaynakların eksikliği ve nispeten az yurt içi toplam talebin olduğu bir ada ekonomisi olarak Tayvan'ın yüksek eğitimli insan kaynakları[42], Tayvan'ın uluslararası ticaretini artırmak için[43] Katma değerli Yenilik yönetimine[44][45][46][47] büyük katkı sağlayacaktır.
Bağımsız bir ekonomi olarak Tayvan, Ocak 2002'de Tayvan, Penghu, Kinmen ve Matsu'nun Ayrı Gümrük Bölgesi'nun Ayrı Gümrük Bölgesi (genellikle "Çin Taipeisi" olarak kısaltılır - her ikisi de ÇHC'nin DTÖ'ye müdahalesinden kaynaklanan isimlerdir) olarak Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) üyesi oldu. İş Ortamı Risk İstihbaratı (BERI) tarafından hazırlanan 2011 tarihli bir rapora göre Tayvan, yatırım ortamı açısından küresel olarak en iyi üçüncü sıradaydı.[48]
Tayvan, dünyanın en büyük sözleşmeli bilgisayar çipi üretimi (dökümhane hizmetleri) tedarikçisi, lider LCD panel üreticisi,[49] DRAM bilgisayar belleği, ağ ekipmanı ve tüketici elektroniği tasarımcı ve üreticisidir.[29] Başlıca donanım şirketleri arasında Acer, Asus, HTC, Foxconn, TSMC ve Pegatron bulunur. Tekstil, işgücü kıtlığı, artan genel giderler, arazi fiyatları ve çevre koruma nedeniyle önemi azalsa da, diğer büyük endüstriyel ihracat sektörüdür.[50]
İthalatta, toplamın %90'ından fazlasını oluşturan hammaddeler ve sermaye malları hakimdir.
Tayvan enerji ihtiyacının çoğunu ithal eder.
Amerika Birleşik Devletleri, Tayvan'ın üçüncü büyük ticaret ortağı olup, Tayvan ihracatının %11,4'ünü almakta ve ithalatının %10,0'ını sağlamaktadır.[37][38]
Anakara Çin yakın zamanda Tayvan'ın en büyük ithalat ve ihracat ortağı haline geldi. 2010 yılında ana kara, Tayvan'ın ihracatının %28'ini, ithalatının ise %13,2'sini oluşturuyordu.[37][38] Her iki ekonomi de birbirine daha fazla bağımlı hale geldikçe bu rakam hızla artmaktadır. Çin anakarasından yapılan ithalat çoğunlukla tarımsal ve endüstriyel hammaddelerden oluşur. Amerika Birleşik Devletleri'ne ihracat esasen elektronik ve tüketim mallarından oluşmaktadır. Tayvan'da kişi başına düşen gelir düzeyi arttıkça ithal, yüksek kaliteli tüketim mallarına olan talep de arttı.
Tayvan'ın 2002 yılında ABD ile ticaret fazlası 8,70 milyar dolardı.
Çin Cumhuriyeti (Tayvan) ile Tayvan'ın ticari ortakları arasında resmi diplomatik ilişkilerin bulunmaması, Tayvan'ın hızla genişleyen ticaretini ciddi şekilde engellememiş gibi görünmektedir. Çin Cumhuriyeti, Tayvan'ın çıkarlarını temsil edecek resmi ilişkileri bulunmayan 60'tan fazla ülkede kültür ve ticaret ofislerine sahiptir. Tayvan, DTÖ'nün yanı sıra Asya Kalkınma Bankası'na "Taipei, Çin" (ÇHC'nin banka üzerindeki etkisinden kaynaklanan bir isim) ve Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) forumuna da "Çin Taipeisi" (yukarıdakiyle aynı sebepten dolayı) adıyla üyedir.
Tayvan, Asya Kalkınma Bankası (ADB), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) üyesidir.
Tayvan aynı zamanda Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nde (OECD) ve Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Çin Taipeisi kısaltması altında Üye[51] olarak gözlemci[52] ve Çin Taipeisi[53] olarak Uluslararası Ticaret Odası üyesidir.[54]
Tayvan, 29 Haziran 2010'da Çin Halk Cumhuriyeti ile Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzaladı. Tayvan ayrıca Singapur ve Yeni Zelanda ile de serbest ticaret anlaşmaları imzaladı.[55][56] Tayvan, 2015 yılında Asya Altyapı Yatırım Bankası'na üyelik başvurusunda bulundu.[57]
Çin Halk Cumhuriyeti ile Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması (ECFA) 29 Haziran 2010'da Çongçing'de imzalandı.[58][59] Tayvan'ın ihracat pazarını potansiyel olarak genişletebilir. Ancak ECFA'nın Tayvan'ın genel ekonomisine sağladığı gerçek faydalar ve etkiler hâlâ tartışmalıdır.[60] Yeni imzalanan anlaşma, Tayvan'da üretilen 500'den fazla ürünün Çin ana karasına düşük tarifelerle veya hiç gümrük vergisi olmaksızın girmesine olanak tanıyacaktır.[61] 2021 itibarıyla Tayvan'ın Çin Halk Cumhuriyeti'ne (Hong Kong dahil) ihracatı yıllık yaklaşık 270 milyar ABD dolarına ulaştı. Bu, Tayvan'ın toplam GSYİH'sının %40'ından fazlasına eşdeğerdir.[62] Hükûmet aynı zamanda Singapur[63] ve Amerika Birleşik Devletleri[64] ile ticaret anlaşmaları yapmayı da düşünmektedir.
Remove ads
Sanayi
Özetle
Bakış açısı
Sanayi üretimi, 1986'da Tayvan'ın GSYİH'sının yarısından fazlasını oluştururken, 2002'de yavaş yavaş %31'e düştü.[50] Sanayiler yavaş yavaş emek yoğun endüstrilerden sermaye ve teknoloji yoğun endüstrilere doğru kaydı. Elektronik ve bilgi teknolojisi endüstriyel yapının %35'ini oluşturmaktadır.[50] Tayvan'daki sanayi öncelikle çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletmeden (KOBİ) ve daha az sayıda büyük işletmeden oluşmaktadır. Geleneksel emek yoğun endüstriler kıyı dışına taşınmakta ve bunların yerini sermaye ve teknoloji yoğun endüstriler almaktadır.[65] Bu endüstriler, çeşitli küresel ekonomik rekabetlerde imalat sanayisinin olgunlaşma öncesi aşamasındadır ve Orijinal ürün üreticisine ve Orijinal dizayn imalatçısı modellerine aşırı bağımlılıktan dolayı büyümektedir.[66][67]
Bilgi Endüstrisi Enstitüsü[68][69] Tayvan'da BT ve BİT endüstrisinin[68][69][70] geliştirilmesinden sorumludur. Endüstriyel Teknoloji Araştırma Enstitüsü, Tayvan ekonomisine yönelik uygulamalı teknolojiye yönelik gelişmiş bir araştırma merkezidir.[71]
Sanat sektörü, 2019 yılında yurtiçinde yapılan 225,4 milyon dolarlık satışla dikkat çekti. Tayvanlı koleksiyoncular ve sanatçılar da küresel sanat pazarında öne çıkmaktadır.[72]
Hükûmet tarafından başlatılan "e-Tayvan" projesi, Tayvan'daki bilgi ve iletişim altyapısını hükûmet, yaşam, iş, ulaşım ve geniş bant olmak üzere beş ana alanda iyileştirmek için 1,83 milyar ABD doları kullanmayı amaçlamaktadır.[73][74] Program, endüstrinin rekabet gücünü artırmayı, hükûmetin verimliliğini artırmayı ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlamakta ve adadaki geniş bant kullanıcı sayısını 6 milyona çıkarmayı hedeflemektedir.[74] 2010 yılında Tayvan'ın yazılım pazarı %7,1 büyüyerek 4 milyar ABD doları değerine ulaştı ve Asya-Pasifik bölgesi pazar değerinin %3,3'ünü oluşturdu.
Dijital içerik üretim sektörü 2009'da %15 büyüyerek 14,03 milyar ABD dolarına ulaştı.[73] Optoelektronik endüstrisi (düz panel ekranlar ve fotovoltaikler dahil), 2010 yılında 2,2 trilyon NT$'a ulaştı. Bu, 2009'a göre %40'lık bir artışla, küresel pazar payının beşte birini temsil etmektedir.[75] Tayvan ekonomisi, Elektronik Endüstrisi'nin Küresel Değer Zincir'lerinin ortağıdır.[76] Elektronik devre elemanları ve kişisel bilgisayarlar, Tayvan'ın Bilgi Teknolojisi endüstrisinin uluslararası düzeyde güçlü olduğu alanlardır.[77]
Tayvan'da büyüyen bir girişim sektörü vardır.[78][79]
Bilgi teknolojisi
Tayvan'ın bilgi teknolojisi endüstrisi son 20 yılda dünya çapındaki BT pazarında önemli bir rol oynamıştır.[50] 1960 yılında Tayvan'da elektronik endüstrisi neredeyse yoktu.[80] Ancak devletin yüksek teknoloji ile uzmanlık geliştirmenin yanı sıra pazarlama ve yönetim bilgisinin de kendi sektörlerini kurmaya odaklanmasıyla TSMC ve UMC gibi şirketler kuruldu.[81] Sektör, Asya-Pasifik bölgesinin Araştırma ve geliştirme merkezi haline gelmek amacıyla büyük uluslararası tedarikçilerle yakın işbirliği yapmak için endüstriyel kaynaklarını ve ürün yönetimi deneyimini kullandı.[50] Tayvan'daki sanayinin yapısı, sanayi üretiminin %85'ini oluşturan çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletmenin (KOBİ) yanı sıra, en üstte yer alan bir avuç şirketi içerir.[50] Bu KOBİ'ler genellikle ürünleri orijinal ürün üreticisi (OEM) veya orijinal dizayn imalatçısı (ODM) temelinde üretir, bu da araştırma ve geliştirmeye daha az kaynak harcanmasına neden olur.[50] OEM/ODM modelinin vurgulanması nedeniyle şirketler genellikle yeni ürünlerin yatırımı, üretimi ve pazarlanması için derinlemesine değerlendirmeler yapamamakta, bunun yerine temel bileşenlerin ve ileri teknolojinin Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'dan ithalatına güvenmektedirler.[50]
En iyi yirmi bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) şirketinin Tayvan'da kurulmuş Uluslararası Tedarik Ofisleri vardır.[73] Bilgi Teknolojisi Anlaşmasını[82] imzalayanlardan biri olarak Tayvan, 1 Ocak 2002'den bu yana BT ürünlerine uygulanan gümrük vergisini aşamalı olarak kaldırdı.[73]
Tayvan, ülkede faaliyet gösteren çok sayıda büyük sunucu çiftliğiyle küresel bilgi işlem, telekomünikasyon ve veri yönetimi merkezidir. Google'ın Changhua'daki veri merkezinin Asya'nın en büyüğü olduğuna inanılmaktadır. Tayvan, küresel denizaltı fiber optik kablo ağına iyi bağlantılara sahiptir ve önemli bir trafik değişimi görevi görmektedir..[83]
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads