Trifenilfosfin

Trifenilfosfin (IUPAC adı: trifenilfosfan^[1]), P(C
6H
5)
3 formülüne sahip yaygın bir organofosfor bileşiğidir ve sıklıkla PPh3 veya Ph3P olarak kısaltılır. Organik ve organometalik bileşiklerin sentezinde yaygın olarak kullanılır. PPh3, oda sıcaklığında nispeten havada stabil, renksiz kristaller hâlinde bulunur. Suda çözünmez ancak Benzen ve dietil eter gibi polar olmayan organik çözücülerde çözünür.

Trifenilfosfin

Özellikler
Kimyasal formül	C18H15P
Molekül kütlesi	262,29 g mol−1
Görünüm	beyaz katı
Yoğunluk	1,1 g cm−3, katı
Erime noktası	80 °C
Kaynama noktası	377 °C
Çözünürlük (su içinde)	çözünmez
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Tehlike ifadeleri	H302, H317, H350, H412
Önlem ifadeleri	P201, P202, P261, P264, P270, P272, P273, P280, P281, P301+P312, P302+P352, P308+P313, P321, P330, P333+P313, P363, P405, P501
NFPA 704 (yangın karosu)	2 1 2
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Üretimi

Trifenilfosfin laboratuvarda fosfor triklorürün fenilmagnezyum bromür veya fenillityum ile işlenmesiyle hazırlanabilir. Endüstriyel sentez, fosfor triklorür, klorobenzen ve sodyum arasındaki reaksiyonu içerir:^[2]

PCl₃ + 3 PhCl + 6 Na → PPh₃ + 6 NaCl

Kalkojenler, halojenler ve asitlerle tepkimeleri

Oksidasyon

Trifenilfosfin, trifenilfosfin oksite dönüşmek üzere havayla yavaş oksidasyona uğrar:

2 PPh₃ + O₂ → 2 OPPh₃

Bu safsızlık, PPh3'ün sıcak etanol veya izopropanolden yeniden kristalleştirilmesiyle giderilebilir. Bu yöntem, OPPh3'ün daha polar olduğu ve dolayısıyla polar çözücüler içinde PPh3'e göre daha fazla çözünür olduğu gerçeğinden yararlanır.^[3]

Klorlanma

Cl2, neme duyarlı bir fosfonyum halojenür olan trifenilfosfin diklorürü ([PPh3Cl]Cl) vermek üzere PPh3'e katılır.

Protonasyon

PPh3 zayıf bir bazdır. HBr gibi güçlü asitlerle izole edilebilir trifenilfosfonyum tuzları oluşturur:^[4]

P(C₆H₅)₃ + HBr → [HP(C₆H₅)₃]⁺Br⁻

Organik tepkimeleri

PPh3 organik sentezde yaygın olarak kullanılır. Kullanımına yön veren özellikler, nükleofilliği ve indirgeyici karakteridir.^[5]

Kuaternizasyon (dördüncülleştirme)

PPh3, alkil halojenürlerle birleşerek fosfonyum tuzları verir. Bu kuaternizasyon reaksiyonu özellikle benzilik ve allilik halojenürlerde daha hızlı gerçekleşir:

PPh₃ + CH₃I → [CH₃PPh₃]⁺I⁻

Çoğunlukla kristal katılar hâlinde izole edilebilen bu tuzlar, Wittig reaksiyonlarında reaktif olan ilidleri oluşturmak için güçlü bazlarla reaksiyona girer.

Aril halojenürler PPh3 ile tetrafenilfosfonyum tuzları verecek şekilde yüksek sıcaklıklarda ve metal katalizörler eşliğinde tepkimeye girer:

PPh₃ + PhBr → [PPh₄]Br

Mitsunobu reaksiyonu

Mitsunobu reaksiyonunda, bir trifenilfosfin ve diizopropil azodikarboksilat karışımı ("DIAD" veya bunun dietil analoğu, DEAD), bir alkolü ve bir karboksilik asiti bir estere dönüştürür. DIAD, hidrojen alıcısı olarak görev yaptığından indirgenir ve PPh3, OPPh3'e oksitlenir.

Appel reaksiyonu

Appel reaksiyonunda, alkolleri alkil halojenürlere dönüştürmek için PPh3 ve CX₄ (X = Cl, Br) karışımı kullanılır. Trifenilfosfin oksit (OPPh3) bir yan üründür:

PPh₃ + CBr₄ + RCH₂OH → OPPh₃ + RCH₂Br + HCBr₃

Polimer bağlantılı PPh3 türevleri

Polistirenin para pozisyonunda PPh2 grupları ile modifiye edildiği PPh3'ün polimerik analogları bilinmektedir. Bu tür polimerler, PPh3 için kullanılan uygulamaların çoğunda kullanılabilir; bu avantaj, çözünmeyen polimerin, reaksiyon bulamaçlarının basit filtrelenmesiyle ürünlerden ayrılabilmesidir. Bu tür polimerler, 4-lityofenil-ikâmeli polistirenin klorodifenilfosfin (PPh2Cl) ile işlenmesi yoluyla hazırlanır.