Turfan (il)

Turfan İli (Uygurca: تۇرپان ۋىلايىتى, Turpan Vilayiti; Çince (basitleştirilmiş): 吐鲁番地区; Çince (geleneksel): 吐魯番地區; pinyin: Tulufán Dìqū), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin doğusunda bir ildir. Turfan başşehridir.

Turfan İli تۇرپان ۋىلايىتى, 吐鲁番地区/吐魯番地區
Turfan ilinin Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu (sarı)
Ülke	Çin
Özerk bölge	Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Yüzölçümü
• Toplam	69324 km²
Nüfus  (2004)
• Toplam	571.711
Posta kodu	838000[1]
Alan kodu	0995
Resmî site http://www.turpan.gov.cn/

İdari bölümler

Turfan İli'ndeki şehir ve beldeler:

• Turfan - 吐鲁番市 Tǔlǔfān Shì , 13.650 km²;
• Piçan İlçesi - 鄯善县 Shànshàn Xiàn , 39.548 km²;
• Toksun İlçesi - 托克逊县 Tuōkèxùn Xiàn, 16.126 km².

Etnik yapısı

2015 yılı Sincan Uygur Özerk Bölgesi İstatistik Bürosu verilerine göre Turfan İli nüfusu şu azınlıklardan oluşmaktadır:^[2]

Etnik grup	Nüfus	Oran (%)
Uygur	489.135	%75,01
Han	121.569	%18,6
Hui	39.079	%6
Kazak	355	%0,06
Tujia	274	%0,05
Mançu	275	%0,04
Moğol	225	%0,03
Tu	154	%0,03
Tibetli	105	%0,02
Miao	98	%0,02
Zhuang	88	%0,02
Donşian	79	%0,01
Rus	54	%0,01
Özbek	28	>%0,01
Sibo	26	>%0,01
Daur	6	>%0,01
Tatar	6	>%0,01
Kırgız	3	>%0,01
diğerleri	1092	%0,04

Tarihi

Turfan vahasında, milattan önce ilk yüzyıl döneminden kalma Aidingju ve Subaşında bazı kalıntı ve belgeler bulunmuştur. Merkezi Turfan'da olan Jushi (車師, Jūshī) Krallığı İsa'nın doğumundan kısa süre önce ilk defa Milattan önce 67'de Çin kaynaklarında bahsedilen ve Çinliler tarafından ele geçirilen sonra, Milattan sonra 10. yılda Hiung-nu egemenliğine girmiş, kısa sonra bağımsızlığına kavuşmuştur. İlk MS yüzyıllarında, Turfan nüfusunun çoğu Tocharca konuşurmuş, ayrıca Çince ve Soğdca konuşanlarda bulunurmuş.

5. 7. yüzyılda, Turfana Türkler hakim olmuş. 640 yılında Çinlilerin, 790 yılında Tibetlilerin eline geçmiştir. 843 yılında Turfan ikinci Uygur Hükümdarlığının bir parçası olmuştur. Bu devirde çoğunluk Budist dini yanında Mani ve Hristiyan dinleride Turfan'da yaygınlaşmıştır.

Kaşgar Emirliği'ni bağlı olan bu bölge Yakub Beg zamanında 1877 yılı ilkbaharında Qing Hanedanı Olağanüstü Veziri (钦差大臣/欽差大臣 qīnchāi dàchén, bir konuda İmparatorundan tam yetkiyi alan vezir) Tso Tsung-t'ang (左宗棠 Zuǒ Zōngtáng) komutasındaki Çin ordusu saldırısı üzerine Çin'nin eline geçmiştir.

20. yüzyılın başlarında Grünwedel ve Le Cog tarafından Turfan'da yapılan kazılarda; Maniheist sanata ait freskler, ipek üzerine boyanmış resimler gibi birçok örnek ortaya çıkarılmıştır. Bu resimlerin hemen hemen tamamında kişiler; beyaz veya kırmızı urbaları ve maniheist külahları ile tanınırlar. Türk kavimlerince yaygın bir şekilde kullanılan keçe şapka ve külahlara Uygurlar döneminde tepecikler ilave edildiği bu fresklerden anlaşılmaktadır. A. von Le Gog tarafından Almanya'ya götürülen Uygur duvar resimleri, şimdi Berlin arkeoloji müzesinde sergilenmektedir.

Ekonomi

Görülecek Yerler

• Turfan'da tarihi kalıntı şehirlerden Jiaohe (Çince: Jiaohe gucheng 交河故城 veya Jiaohe gucheng yizhi 交河故城遗址).
• Karahoca (Gaochang).
• 9. yüzyıldan kalma kalıntı Budist Mağaratapınağı Bäzäklik'teki Duvar resimleri, ayrıca Yanan Dağları ilginç görülecek yerlerdir.