En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Turkuaz (renk)
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Turkuaz veya türkuvaz, yeşile çalan açık mavi renktir. Aynı adı taşıyan mineralin rengidir. "Türk mavisi" de denir.
"Turkuaz" kelimesi Fransızca "Türk" anlamındaki Fransızca: turquois kelimesinden gelir; zira günümüzde İran ve Afganistan sınırlarında kalan Büyük Horasan bölgesinden çıkarılan turkuaz minerali Türkler tarafından takıdan süs eşyasına, dokumadan aksesuara kadar pek çok alanda kullanılmış; Avrupa'ya ilk olarak Türkiye üzerinden getirilmiştir.[1][2][3] Türk kültüründe ve başka kadim kültürlerde koruyucu olduğuna inanılan bir renktir.[4]
Remove ads
Etimoloji
Türkler'in çok kullandığı turkuaz rengi Almanlar ‘Türkis’, İspanyollar ‘Türkeza’, İngilizler ‘Turquoise’ olarak isimlendirmiştir.[5] Turquoise'in İngilizcede bir renk adı olarak kaydedilen ilk kullanımı 1573'tür.[6][7]
Bu renk, Türkçe'de bu renk Farsça'dan giren "firuze’ kelimesi ile adlandırılırken; Avrupalıların etkisi ile turkuaz denmeye başlamıştır.[5]
Türk kültüründeki yeri
Özetle
Bakış açısı
Tarih boyunca birçok Türk toplumu turkuaz renge mitolojik anlamlar yüklemiş ve kutsallaştırmıştır. Göktürkler, yeşil göğü simgelediğine inandıkları turkuaz rengi, otağın kubbesinin iç kısmını kaplamak için kullandıkları keçelerde kullandılar.[8] 9.-13. yüzyıllarda Karahanlılar'ın takılarında turkuaz taşı ve turkuaz rengi kullandılar. Türkler,İslam'ı kabul ettikten sonra da kutsal yapıları olan kubbelerinde turkuaz rengi tercih etti. Böylece İran, Orta Asya ve Rusya'daki büyük camilerin kubbelerinde ve iç mekânlarında turkuaz rengi sıkça kullanıldı.[9]
Konya ve çevresinde topraklarda bakır oksit bulunması, Konya ve çevresine yerleşen Anadolu Selçukluları'nın turkuaz rengi elde etmesini ve anıtsal yapılarında kullanmasını kolaylaştırdı. Bu renk, Anadolu Selçuklu döneminde hem çini bezemelerinde kullanıldı; hem yapıların dış kısımlarında kullanılan sırlı tuğlalarda, mozaik bezemelerde de turkuaz rengi hakim oldu. Mimaride özellikle minarelerde sırsız ve sırlı tuğla olarak uygulanan alanlarda, sırlı tuğlaların sır rengi olarak en çok turkuaz, seyrek olarak da mavi ve patlıcan moru renkleri kullanıldı.[10]
Türkiye'de geleneksel eserlerin yanı sıra çağdaş eserlerde de turkuaz kullanımı yaygındır. Örneğin çağdaş seramiğin öncülerinden Füreya Koral bu rengi eserlerinde çok kullanılan sanatçılardandır.[5] Türkiye millî futbol takımı ilk defa 2008'de albayrak rengi olan kırmızı beyaz yerine turkuaz rengi forma giymiştir.[11]
Remove ads
Kızılderili kültüründeki yeri
Kuzey Amerika'da başta ABD'nin Arizona ve Nevada eyaletleri olmak üzere çeşitli yerlerde de turkuaz taşı çıkarılmaktadır. Bu maden yataklarının varlığı dolayısıyla turkuaz taşı ve turkuaz rengi Türk kültürü dışında Kızılderili kültüründe de çok kullanılmıştır. Kızılderililer, gökten düşen taş olarak benimsedikleri turkuaz taşını renginden ötürü kutsallaştırmış, astalıklardan koruyup şifa verdiğine, yağmur yağmasına sağladığına inanmış; dokumalarda, kıyafetlerde, takılarda, koşum takımlarında, silah süslemelerinde turkuaz renk ve turkuaz taşını kullanmıştır.[8]
Kaynakça
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads