Turnagagası

Turnagagası, turnagagasıgiller (Geraniaceae) familyasında Geranium cinsini oluşturan bahçecilikte çiçekleri için yetiştirilen dünyada geniş bir yayılışa sahip otsu bitkilerin ortak adı. Dünya üzerinde 400'den fazla türü bilinmektedir.

Turnagagası
Geranium swatense
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae Şube: Tracheophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Geraniales Familya: Geraniaceae Cins: Geranium Tourn. ex L., Sp. Pl.: 676 (1753).
Türler
metne bakınız.

Geranium multiflorum

Geranium macrorrhizum, meyve kapsülü ve çiçekler

Erodium cicutarium

Genel özellikleri

Ilıman bölgelerde ve tropik dağlık kesimlerde; en çok Akdeniz Havzası'nın doğusunda bulunur. Meyve kapsülünün turna gagasını andırmasından dolayı bu isimle tanımlanmıştır. Cins ismiYunanca γέρανος, géranos veya γερανός, geranós yani turna anlamına gelen sözcüklerden türetilmiştir. Yaprakları kahverengi kuyruk (Euproctis chrysorrhoea) ve fare güvesininde (Amphipyra tragopoginis) dahil olduğu bazı pul kanatlılar tarafından yenir. Geranium viscosissimum türü yarı etçil bitki olarak kabul edilir.

Morfoloji

Bir yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Almaşık dizilmiş yapraklar, tüysü parçalıdır ve kulakçıkları bulunur. Çiçek sapı 1-2 çiçek taşır. Çiçekler çoğu kez gösterişli, ışınsal bakışımlı, genellikle 5 merousludur. Taç yapraklar 5 balözü salgı bezlidir. Erkek organ 5-10 kadar; verimsiz erkek organlar tek tük bulunur. Genellikle 5 karpelli, olgunlaştığında orta eksenden çatlayarak ayrılır. Yumurtalık 5 loplu, meyve şizokarp; 5 merikarpı yukarıya doğru giden helezonlaşmış bir sütüna bağlanmıştır.^[1]

Ekoloji

Genelde kısmen gölgelik veya güneşli yerlerde; drenajı iyi fakat humus bakımdan zengin nemli topraklarda en iyi gelişmeyi gösterir. Soğuğa karşı oldukça dayanıklıdırlar. Bazı türlerin yayılıcı köksapları vardır. Çok yıllık türleri sonbaharda kızaran yaprakları ve gösterişli renklere sahip çiçekleri için yetiştirilir. Üretimi, tohumla; yarı-olgunlaşmış çeliklerle yazın; sonbahar ve ilkbaharda bölümlere ayırarak yapılır.

Türler

• Küllü turnagagası (Geranium cinereum)
• Clark turnagagası (Geranium clarkei)
• Dalmaçya turnagagası (Geranium dalmaticum)
• Endres turnagagası (Geranium endressii)
• Himalaya turnagagası (Geranium himalayense)
• Kafkas turnagagası (Geranium ibericum)
• Parlak turnagagası (Geranium lucidum)
• Büyük köklü turnagagası (Geranium macrorrhizum)
• Lekeli turnagagası (Geranium maculatum)
• Kılçıksız turnagagası (Geranium molle)
• Esmer turnagagası (Geranium phaeum)
• Geniş taç yapraklı turnagagası (Geranium platypetalum)
• Çayır turnagagası (Geranium pratense)
• Kara gözlü turnagagası (Geranium psilostemon)
• Kanlı turnagagası (Geranium sanguineum)
• Orman turnagagası (Geranium sylvaticum)