Çin ekonomisi
ulusal ekonomi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Çin sanayi politikalarını ve stratejik beş yıllık planlarını içeren üst orta gelir gelişmekte olankarma sosyalist piyasa ekonomisine sahiptir.[17]
Çin ekonomisi | |
---|---|
Derece | 2. (nominal) / 1. (SAGP) |
Para birimi | Renminbi (RMB veya CNY) (¥) |
Mali yıl | Takvim yılı |
Ticaret organizasyonları | APEC, DTÖ, G-20 ve diğerleri |
İstatistikler | |
GSYİH | $19,2 trilyon (nominal; 2022)[1] $29,4 trilyon (SAGP; 2022)[2] |
GSYİH büyüme | %8.1 (2021)[3] |
Kişi başı GSYİH | $13.690 (nominal; 2022)[1] $20.667 (SAGP; 2022)[2] |
Sektörel GSYİH dağılımı | tarım: %9, endüstri: %40.5, hizmet: %50.5 (2015)[4] |
Enflasyon (TÜFE) | ▼ %1.4 (2015)[5] |
Yoksulluk sınırı altındaki nüfus | ▼ %5.1 (2015) |
Gini katsayısı | 46.2 (2015) |
İşgücü | 807 milyon (2015)[6] |
Sektörel işgücü dağılımı | tarım: %29.5, endüstri: %29.9, hizmet: %40.6 (2014) |
İşsizlik | %4.05 (2015)[7] |
Ortalama gayrisafi maaş | $12.000 yıllık (2021) |
Ortalama net maaş | $9.000 yıllık (2021)[8] |
Ana endüstriler | madencilik ve cevher işleme, demir, çelik, alüminyum ve diğer metaller, kömür, petrol, tekstil, çimento, kimyasallar, gübreler, tüketim malları, elektronik, gıda işleme, ulaşım ekipmanları, makine ve endüstriyel ekipmanlar, telekomünikasyon, savunma sanayi, havacılık ve uzay |
İş yapılma kolaylığı sıralaması | 31. (çok kolay, 2020)[9] |
Dış ticaret | |
İhracat | $3,36 trilyon (2021)[10] |
İhraç malları | elektrikli ve diğer makineler, giyim, tekstil, demir ve çelik, optik ve tıbbi ekipmanlar, sanayi ürünleri |
Ana ihracat ortakları | ABD %16.9 Hong Kong %15.5 Japonya %6.4 Güney Kore %4.3 (2014 tahm.)[11] |
İthalat | $2,69 trilyon (2021)[10] |
İthalat malları | elektrikli ve diğer makineler, petrol ve mineral yakıtlar, optik ve tıbbi ekipmanlar, metal cevherleri, plastik, organik kimyasallar |
Ana ithalat ortakları | Güney Kore %9.7 Japonya %8.3 ABD %8.1 Tayvan %7.8 Almanya %5.4 Avustralya %5 (2014 tahm.)[12] |
DYY sermayesi | $1,3 trilyon (2012)[13] |
Gayrisafi dış borç | $0,9 trilyon (2013) |
Kamu maliyesi | |
Kamu borçları | ▼ GSYİH'in %16.7'si (2015 tahm.)[14] |
Gelirler | $2,1 trilyon (2013 tahm.) |
Giderler | $2,3 trilyon (2013 tahm.) |
Ekonomik yardım | $9,7 milyar ODA (Şubat 2007) |
Kredi derecelendirme | A+ (İç) A+ (Dış) A+ (T&C Değerlendirmes,) (Standard & Poor's)[15] |
Dış rezervler | $3,3 trilyon (Mart 2015)[16] |
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri'nin ardından nominal GSYİH'ya göre dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve satın alma gücü paritesi (SAGP) ile ölçüldüğünde 2016'dan beri dünyanın en büyük ekonomisidir.[n 1][18] Değişken para birimi döviz kuru nedeniyle, Çin'in dolar cinsinden ölçülen GSYİH'sı keskin şekilde dalgalanır.[19] Çin, SAGP cinsinden 2022'de küresel ekonominin %18,6'sını[20][21] ve 2022'de nominal olarak yaklaşık %18'ini oluşturuyordu.[20][22]
Tarihsel olarak Çin, 1. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar geçen iki bin yılın çoğunda dünyanın önde gelen ekonomik güçlerinden biriydi.[23][24] Ekonomi, kamu sektörü işletmeler, devlete ait işletmeler (KİT'ler), karma mülkiyetli işletmelerin yanı sıra büyük yerli özel sektör ve sistemde yabancı işletmelere açıklıktan oluşur. Yakın zamanda 2021'de Avrupa Birliği ekonomisini geride bıraktı.[25] Özel yatırım ve ihracat, Çin'deki ekonomik büyümenin ana itici güçleridir; ancak son yıllarda Çin hükümeti iç tüketimi vurgulamaktadır.[26]
Çin, dünyanın en büyük imalat ekonomisi ve mal ihracatçısıdır.[27] Aynı zamanda dünyanın en hızlı büyüyen tüketici pazarı ve en büyük ikinci mal ithalatçısıdır.[28] Çin ayrıca dünyanın en büyük çok sayıda emtia tüketicisidir ve küresel metal tüketiminin yaklaşık yarısını oluşturur.[29] Çin, hizmet ürünlerinin net ithalatçısıdır.[30]
Dünyanın en büyük ticaret ülkesidir ve uluslararası ticarette önemli bir rol oynar.[31][32][33] Çin son yıllarda giderek birçok ülke ile ticari işbirliği ve antlaşmalar yapmaktadır.
Çin, 2020 itibarıyla 163 milyar dolarlık giriş alarak dünyadaki en büyük doğrudan yabancı yatırım alıcısı idi.[34] Aynı dönemde 226,65 milyar ABD Doları ile Japonya'nın ardından, yalnızca 2019 için 136,91 milyar ABD Doları ile ikinci en büyük dışa doğru doğrudan yabancı yatırıma sahiptir.[35] 2022 itibarıyla Çin, toplam milyarder sayısında dünyada ikinci sıradadır.[36] 2018'de 3,5 milyon ile milyonerler arasında ikinci sıradaydı.[37]
Credit Suisse Group tarafından hazırlanan 2019 Küresel Zenginlik Raporu'na göre Çin, dünya nüfusunun ilk yüzde onundaki zenginlik açısından ABD'yi geride bıraktı.[38][note 1]
Çin, 3.1 trilyon dolar değerinde dünyanın en büyük döviz rezervlerine sahiptir,[39] ancak Çin'in devlete ait ticari bankalarının yabancı varlıkları dahil edilirse, Çin'in rezervlerinin değeri yaklaşık 4 trilyon dolara yükselmektedir.[40] Çin, 2007-2008 finansal krizi sırasında hafif bir ekonomik yavaşlama ile karşı karşıya kaldı ve ekonomik büyümesini yeniden kazanmasına yardımcı olan büyük bir teşvik paketi başlattı.
778 milyon işçi ile Çin işgücü, 2020 itibarıyla dünyanın en büyük işgücüydü. Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu'nda 28. sıradadır.[41] 2022'deki Küresel İnovasyon Endeksi'ne göre Çin, dünyada 11., Asya ve Okyanusya bölgesinde 3. ve 100 milyonun üzerinde nüfusa sahip ülkeler için 2. sıradaydı. İlk 30'daki tek orta gelirli ekonomi ve yeni sanayileşmiş tek ekonomidir.[42][43]
Genellikle dünyanın en yenilikçi ülkeleri arasında sıralanır ve çeşitli küresel patent başvuru ölçütlerine öncülük eder.[44][45] Çin, 2021 itibarıyla 17,9 trilyon dolar değerinde dünyanın ikinci en büyük finansal varlıklarına sahiptir.[46]
Çin 2001'den beri Dünya Ticaret Örgütü üyesidir.[47] Çin, hizmet ürünlerinin net dış alımcısıdır.[48] Çin ayrıca Avustralya, Güney Kore, ASEAN, Yeni Zelanda, İsviçre ve Pakistan da dâhil birçok ülke ile serbest ticaret anlaşmaları yapmaktadır.[49]
Kişi başına gelir temelinde, Uluslararası Para Fonu'na (IMF) göre Çin, 2020 yılında nominal GSYİH'ya göre 56., SAGP GSYİH'ya göre 70. sırada yer almaktadır. Çin'in kıyı bölgelerindeki kentler[50] daha sanayileşme eğilimi gösterirken, art alandaki bölgeler daha az gelişmiştir. Çin'in ekonomik önemi arttıkça ekonominin yapısı ve sağlığına da dikkat çekiliyor.[51][52]
Çin'deki çevresel kirliliğin[53][54] uzun vadeli sosyoekonomik maliyetinden[55] kaçınmak için, Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırmaları Enstitüsü'nden Nicholas Stern ve Fergus Green tarafından Çin ekonomisinin, ulusal kaynakların yeniliklere daha iyi tahsisi ile yüksek teknoloji, düşük karbon emisyonlarıyla daha gelişmiş endüstriyel gelişmelere kaydırılması ve Çin'in ağır sanayinin etkisini azaltmak için sürdürülebilir ekonomik büyüme için Ar-Ge'ye yatırım yapması önerildi. Bu, merkezi hükûmetin planlama hedefleri ile uyumludur.[56]
Şi Cinping'in Çin Rüyası "iki 100'ler"e ulaşmanın bir yolu olarak tanımlanmaktadır: 2021'de Çin'in "orta derecede iyi bir toplum" haline gelmesinin maddi hedefi, Çin Komünist Partisi'nin 100. yıldönümünde ve Çin'in 2049'da tamamen gelişmiş bir ulus haline gelmesi çağdaşlaşma hedefi, Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 100. yıldönümünde gerçekleşecektir.[57]
Çin ekonomisinin uluslararasılaşması, 2005 yılında satınalma yöneticileri endeksi tarafından Çin'de resmî olarak başlatılan ölçütlendirilmiş ekonomik tahmini etkilemeye devam etmektedir. 2010'ların başında, Çin, 10 trilyon doları aşan bir GSYİH (SAGP) yüksekliğiyle (ABD ve AB ile birlikte) tek Asya ülkesidir.[58][59] Çin ekonomisi büyüdükçe Çin'de Renminbi uluslararasılaşması gerekli olan bir süreçtedir.[60] Çin, 2015 yılında Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın kuruluşunu başlattı.
Çin, Batı medyasında, Çin Komünist Partisi tarafından tek partili oligopol ve sosyalist piyasa ekonomisi olduğu ve suni para devalüasyonu, fikrî mülkiyet hırsızlığı, korumacılık ve yerel lehdetme dâhil haksız ticaret uygulamaları yönünden eleştirildi.[61][62][63][64]
Çin ekonomisinin ekonomik büyüme hızı, ekonominin zorla inişe geçmesinin korkuları ile yavaşlamaya başlamıştır.[65] Yavaşlama endüstriyel bölgelerde, kömür, çelik ve çimento gibi[66] temel sanayilerde aşırı kapasite olarak ortaya çıkmış ve satışlarda düşüş olmuştur.[67]