Çocuk felci
poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı hastalık / From Wikipedia, the free encyclopedia
Genellikle çocuk felci veya polio olarak da bilinen poliomyelit, poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır.[1] Vakaların yaklaşık %75'i asemptomatiktir;[5] ortaya çıkabilecek hafif semptomlar arasında boğaz ağrısı ve ateş yer alır; vakaların bir kısmında baş ağrısı, ense sertliği ve parestezi gibi daha ciddi semptomlar gelişir.[1][3] Bu semptomlar genellikle bir veya iki hafta içinde geçer.[1] Daha az görülen bir belirti ise kalıcı felç ve aşırı vakalarda olası ölümdür.[1] İyileşmeden yıllar sonra, kişinin ilk enfeksiyon sırasında sahip olduğu kas güçsüzlüğüne benzer şekilde yavaş bir gelişme ile postpolio sendromu ortaya çıkabilir.[2]
Çocuk felci | |
---|---|
Diğer adlar | Poliomyelit, infantil paralizi, Heine-Medin hastalığı, polio |
Poliomyelit nedeniyle sağ bacağını kaybetmiş bir adam | |
Uzmanlık | Nöroloji, Enfeksiyon hastalıkları |
Belirtiler | Ateş, boğaz ağrısı[1] |
Komplikasyon | Felçle sonuçlanan kas güçsüzlüğü;[1] postpolio sendromu[2] |
Tipler | Vahşi PV tip 1, 2 ve 3; aşı türevi PV[1] |
Nedenleri | Poliovirüs fekal-oral yol ile yayılır[1] |
Risk faktörü | Kötü hijyen koşulları |
Tanı | Virüsün dışkıda veya antikorların kanda bulunması[1] |
Korunma | Çocuk felci aşısı[3] |
Tedavi | Destekleyici bakım dışında bir tedavi yok[3] |
Sıklık | 2022'de 30 (yabani) + 856 (aşı kaynaklı)[4] |
Çocuk felci doğal olarak sadece insanlarda görülür.[1] Oldukça bulaşıcıdır ve insandan insana ya fekal-oral yolla[1][6] (örneğin kötü hijyen ya da insan dışkısıyla kirlenmiş gıda veya suyun yenmesi) ya da oral-oral yolla bulaşır.[1] Enfekte olan kişiler, herhangi bir belirti olmasa bile hastalığı altı haftaya kadar yayabilir.[1] Hastalık, dışkıda virüsün bulunması veya kanda virüse karşı antikorların tespit edilmesiyle teşhis edilebilir.[1]
Poliomyelit, antik sanatta hastalığın tasvirleri ile binlerce yıldır var olmuştur.[1] Hastalık ilk kez 1789 yılında İngiliz doktor Michael Underwood tarafından ayrı bir durum olarak kabul edilmiş[1][7] ve hastalığa neden olan virüs ilk kez 1909 yılında Avusturyalı immünolog Karl Landsteiner tarafından tanımlanmıştır.[8][9] Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 19. yüzyılın sonlarında büyük salgınlar görülmeye başlanmış[1] ve 20. yüzyılda en endişe verici çocukluk hastalıklarından biri haline gelmiştir.[10] 1950'lerde çocuk felci aşılarının kullanılmaya başlanmasının ardından çocuk felci görülme sıklığı hızla azalmıştır.[1]
Hastalığa yakalandıktan sonra özel bir tedavisi yoktur.[3] Hastalık çocuk felci aşısı ile önlenebilir ve ömür boyu koruma için birden fazla doz yapılması gerekir.[3] Çocuk felci aşısının iki geniş türü vardır; inaktive edilmiş poliovirüs kullanan enjekte edilen bir aşı ve zayıflatılmış canlı virüs içeren oral bir aşı.[1] Her iki aşı türünün de kullanılmasıyla, vahşi çocuk felci vakaları 1988'deki[3] tahmini 350.000 vakadan 2022'de sadece üç ülkeyle sınırlı 30 teyit edilmiş vakaya düşmüştür.[11] Zayıflatılmış oral aşı ile ilişkili nadir hastalık bulaşma ve/veya paralitik çocuk felci vakaları vardır ve bu nedenle enjekte edilen aşı tercih edilmektedir.[12]