Баш эзлеклелек

Баш эзлеклелек — Герцшпрунг-Рассел диаграммасы өлкәсенә керүче йолдызлар, аларның энергия чыганагы булып гелий һәм водород синтезы нигезендәге термотөш реакциясе тора. Бу йолдызлар кәрлә йолдызларга карыйлар, мәсәлән, безнең Кояш та баш эзлеклелектә урнашкан сары кәрлә була. Герцшпрунг-Рассел диаграммасы:

Йолдызларның энергия чыганагы

Кояш - Баш эзлеклелектә урнашкан сары кәрлә йолдыз

CNO-циклы

Йолдызларда баручы термотөш реакцияләре - CNO-циклы өч өлештән тора.

CN-циклы (күмер тудыргыч яну):

12C + p	→	13N + γ	+1,94 МэВ	~1,3×107 ел
13N	→	13C + e+ + νe	+2,22 МэВ	~7 минут
13C + p	→	14N + γ	+7,55 МэВ	~2,7×106 ел
14N + p	→	15O + γ	+7,30 МэВ	~3,2×108 ел
15O	→	15N + e+ + νe	+2,75 МэВ	~82 сек
15N + p	→	12C + 4He	+4,96 МэВ	~1,1×105 ел

Нәтиҗәдә 4 протоннан α-кисәкчекләре синтезланалар.

NO I-циклы (әче тудыргыч яну):

14N + 1H	→	15O + γ	+7,29 МэВ	(3,2×108 ел)
15O	→	15N + e+ + νe	+2,76 МэВ	(82 секунд)
15N + 1H	→	16O + γ	+12.13 МэВ
16O + 1H	→	17F + γ	+0,60 МэВ
17F	→	17O + e+ + νe	+2,76 МэВ
17O + 1H	→	14N + 4He	+1,19 МэВ

NO I-циклы CN-циклында энергия чыгаруны арттыра.

NO II-циклы:

15N + 1H	→	16O + γ	+12.13 МэВ
16O + 1H	→	17F + γ	+0,60 МэВ
17F	→	17O + e+ + νe	+2,76 МэВ
17O + 1H	→	18F + γ	+5,61 МэВ
18F	→	18O + e+ + νe	+ 1.656 МэВ
18O + 1H	→	15N + 4He	+3, 98 МэВ

CN, NO I һәм NO II өч өлешле CNO-циклын төзиләр.

Шушы термотөш реакцияләрендә Баш эзлеклелектәге йолдызларның энергиясе чыгарыла.