Марсель Әхмәтҗанов

Марсель Әхмәтҗанов (1939 елның 26 марты, СССР, РСФСР, ТАССР, Лениногорск районы, Шөгер ― 2025 елның 18 апреле, РФ, ТР, Казан) ― әдәбият галиме, археограф, текстолог, филология фәннәре докторы. 100 дән артык гыйльми һәм гыйльми-популяр хезмәт авторы. Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге лауреаты (2013).

Туу датасы	26 март 1939(1939-03-26)
Туу урыны	Шөгер, Лениногорск районы, Татарстан АССР, РСФСР, СССР[1]
Үлем датасы	18 апрель 2025(2025-04-18)[1] (86 яшь)
Үлем урыны	Казан, Россия[2]
Һөнәр төре	текстолог, археограф
Эш урыны	Татарстан Фәннәр академиясенең Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты[3][4] һәм Мирасханә[d][3]
Әлма-матер	Яңа Кенәр урта мәктәбе, Казан дәүләт аграр университеты, Казан милли тикшеренү технология университеты, В. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты[3] һәм Татарстан Фәннәр академиясенең Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты[3]
Академик дәрәҗә	филология фәннәре докторы[d] (1998) һәм профессор[d][3]
Бүләкләр	[3] [5]
Рәсми веб-сайт	tashlar.narod.ru​(тат.)

Википедиядә Әхмәтҗанов фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар.

Тәрҗемәи хәле

Сугыш елларының иң авыр 1943 елында Әхмәтҗановлар гаиләсе Яңа Кенәр авылына (Арча районы) күчеп килә. Ул биредә урта мәктәпне тәмамлый. Мәктәп елларында ук телгә, әдәбиятка, тарихка зур кызыксынучанлык күрсәтә, төрле китаплар укый, татар халык иҗатына бәйле әдәбият туплый башлый. 1957 елда Казанга килә һәм Казан авыл хуҗалыгы, аннары химия-технология институтларында укый, ә 1963 елны, Казан дәүләт университетындагы тарих факультетының кичке бүлегенә укырга керә.

Университетта белем алганда ук М.Әхмәтҗанов күренекле әдип Нәкый Исәнбәт, Альберт Фәтхи, Фоат Вәлиев кебек галимнәр белән таныша, алар белән татар тарихы, аның борынгыдан калган мирасын барлау һәм өйрәнү хакында фикерләшеп яши. Әлеге татар зыялылары белән аралашу, галим булу теләге аны 1972 елда Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты аспирантурасына алып килә. Монда татар шәҗәрәләре телен тикшерүгә багышланган тема буенча диссертация яза башлый.

Хезмәт юлы

Күп еллар дәвамында Татарстан Фәннәр академиясенең Тел, әдәбият һәм сәнгать институтының кулъязмалар, фәнни һәм архив фондның мөдире. Археограф буларак төрле төбәкләргә экспедицияләрдә 30 ел эчендә 700дән артык татар авылында булып өлгерә.

Кандидатлык хезмәт темасы: «Татар шәҗәрәләрен тарихи һәм тел гыйлеме күзлегеннән тикшерү» (1981).

Докторлык хезмәте: «Яңа археографик материаллар татар әдәбияты тарихы өчен чыганак буларак» (1998).

Г.Ибраһимов, Һ.Такташ, Ф.Әмирхан күптомлыкларын төзеп чыгаруда күп көч куя. Аның тарафыннан 3500дән артык китап, 1500 тарихи документ өйрәнелә. Шәҗәрәләрне төрле яклап өйрәнеп, ул татар халкының этник тарихы хакында бик күп мәкалә һәм китап бастырып чыгара. Аның татар әдәбияты тарихына, шәҗәрәләргә, текстологиягә кагылышлы егермедән артык китабы, меңнән артык фәнни, фәнни-популяр, публицистик характердагы мәкаләсе бар. Алар арасында “Нугай Урдасы: татар халкының милли мирасы”, “Татар шәҗәрәләре”, “Олы Мәңгәр авылы тарихы” китаплары аерым игътибарга лаек.

2025 елның 18 апрелендә 86 яшендә Казанның Совет районы Карьер^[d] бистәсендә вафат булган. Арча районы Яңа Кенәр авылы зиратында җирләнгән^[6][7].

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

• Татарстан Республикасының атказанган фән эшлеклесе
• 2013 — Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге лауреаты.
• 2019 — «Фидакяр хезмәт өчен» медале ^[8]

Хезмәтләре, китаплары

• 1998 ел - Каһарман Катил, Казан, ТКН
• 2000 ел - Татар кулъязма китабы. Казан, ТКН
• 2000 ел - Үлгәннәрнең каберен бел, Казан, Мәгариф
• 2002 ел - Нугай Урдасы: татар халкының тарихи мирасы, Казан, Мәгариф
• 2009 ел - Нугай Урдасы: татар халкының тарихи мирасы, Казан, ТКН