Таганрог

Таганрог (рус. Таганрог) — Россия Федерациясенең Ростов өлкәсендә урнашкан шәһәр.

Таганрог

Халык саны	240 055 (1 гыйнвар 2025, демографик баланс)
Нигезләнгән	1698
Хөкүмәт башлыгы	Андрей Владимирович Лисицкий
Сәгать поясы	UTC+03:00
Кардәш шәһәрләр	Баденвайлер, Лүденшейд, Червен-Брәг[d], Мариуполь, Одесса, Цзинин[d], Пинск, Харсызьк, Антрасыт һәм Famagusta Municipality[d][1]
География
АТБ	Ростов өлкәсе
Ил	Россия
Мәйдан	95 км²
ДДӨБ	30 метр
Координатлар	47°14'0"тн, 38°54'0"кнч
Почта индексы	347900–347960
Телефон коды	8634
Хөкүмәт башлыгы	Андрей Владимирович Лисицкий

Халык саны — 253 587 кеше (2014)^[2].

Җәгъpафия

Шәһәр Азак диңгезенең Таганрог култыгы яры буенда, Тын елгасы тамагыннан берничә километр көнбатыштарак урнашкан.

Климат

• Утратча еллык һава температурасы — 10,6 °C
• Һаваның чагыштырмача дымлылыгы — 63,0 %
• Уртача җил тизелеге — 4,3 м/с

Таганрог климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	21,0	15,2	19,0	31,0	30,0	36,5	37,9	40,5	35,6	31,3	21,0	21,0	40,5
Уртача максимум, °C	−1,7	−2,3	4,8	14,1	21,6	28,8	31,5	29,6	23,2	14,4	7,8	3,8	14,6
Уртача температура, °C	−3,9	−2,8	1,5	10,1	17,5	24,0	26,6	24,4	18,5	10,8	5,3	1,4	10,9
Уртача минимум, °C	−5,9	−7,9	−1,1	6,5	13,7	19,6	22,1	19,4	14,3	8,0	−3,3	−0,6	7,6
Абсолют минимум, °C	−25	−29	−18,4	−5,1	−0,6	8,0	2,0	7,0	0,0	−5	−13,3	−26,1	−29
Явым-төшем нормасы, мм	26,7	33,7	39,1	40,2	39,1	37,9	47,0	32,7	51,2	25,2	25,1	46,6	444,5
Су температурасы, °C	0,1	0,1	1,2	9,6	18,1	22,4	24,8	23,6	18,4	11,1	4,6	0,9	11,3

Сәгать поясы

Мәскәү вакыты

Таганрог Мәскәү вакыты (Moscow Time Zone, MSK) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +3:00 сәгать тәшкил итә.

Тарих

Таганрог тарихы соңгы бронза гасыр—иртә тимер гасыр дәверенә барып тоташа. Шул вакытта биредә борынгы грекларның тораклыгы урнашкан булган, Һеродот үз хезмәтләрендә аны Emporion Kremnoi исеме астында телгә ала.

Ә рус флоты базасы буларак ул 1698 елда пөтр І әмере буенча нигезләнән. 1770—1783 елларда Азак диңгез флотилисенең баш базасы булган. Кырымны Россиягә дәүләтенә кушылуыннан соң, флотилия Акъярга күчерелә. Таганрог хәрби әһәмиятен югалтса да, сәүдәгәрләр порт шәһәренә әверелгән.

Шәһәр cтaтысын 1775 елдан башлап йөртә.

19 гасырның азагында—20 гасырның башында мөһим ашлык экспортлау порты булган. Бᴎлгиᴙле һәм алманияле инвесторлары казаннар ясау, тимер вә корыч кою ɜавуᴛларын, күн фабрикасын һәм май сыгу ɜавуᴛын нигезләнгәннәр.

1918 елның май-aугыcта шәһәр кайзер Вилһелм ІІның алман гаскәрләре тарафыннан басып алынган. 1919 елның aугыc-дᴎкәбеp айларында биредә Көньяк Россия Кораллы Көчләренең сәргаскәре Антон Деникинның ирәге (ставкасы) булган. 1919 елның 25 декабрендә шәһәрдә Сәвит хакимияте урнаштырылган. 1920 елда Украин ССРның бер өлеше булган, ләкин дүрт елдан соң Pəcəᴎ̆ Cәвᴎт Федератив Caᴛсиялисᴫар Җɵᴍhүриᴙте cастaфына күчерлгән.

Икенче Бөтендөнья сугышы вакытында, Таганрог 1941-1943 елларда алманнар тарафыннан басып алынган.

Халык

Халык саны
1811[3]	1840[3]	1856[3]	1863[3]	1897[4]	1914[3]	1923[3]	1926[4]	1931[3]	1939[4]
7400	↗22 500	↘18 500	↗42 400	↗51 000	↗68 400	↘68 300	↗86 000	↗120 000	↗189 000
1956[5]	1959[6]	1962[3]	1967[3]	1970[7]	1973[3]	1976[3]	1979[8]	1982[3]	1986[3]
→189 000	↗202 062	↗220 000	↗245 000	↗254 154	↗268 000	↗272 000	↗276 444	↗283 000	↗291 000
1989[9]	1992[3]	1996[3]	1998[3]	2000[3]	2001[3]	2002[10]	2003[3]	2004[11]	2005[3]
↗291 622	↗293 200	↘291 600	↘289 900	↘284 400	↘282 100	↘281 947	↘281 900	↘277 000	↘273 000
2006[3]	2007[3]	2008[3]	2009[12]	2010[13]	2011[12]	2012[14]	2013[15]	2014[2]
↘268 600	↘264 400	↘260 700	↘257 611	↗257 681	↘257 221	↘256 565	↘254 783	↘253 587

Милләтләр (2010): уpыcлар (93,1%), украиннар (2,9%), әрмәннәр (1,2%).^[16][17]

Танылган шәхесләр

• Антон Чехов (1860—1904) — рус язучысы
• Фаина Раневская (1896—1984) — актриса.
• Ефрем Морозов (1906-1971), Taᴛapcтaн Aʙᴛoнoмияле Cәвᴎт Caᴛсиялисᴫар Җɵᴍhүриᴙте Эчке эшләр халык кәмисәре (1939-1941), Taᴛapcтaн Aʙᴛoнoмияле Cәвᴎт Caᴛсиялисᴫар Җɵᴍhүриᴙте дәүләт иминлеге халык кәмисәре (1941).
• Василий Гонтаренко (1895-1938), Казан тимер юлының паравузлар хезмәте башлыгы, Сталин репрессияләре корбаны.

Кардәш шәһәрләр

• Калып:Байрак/Балгарстаʜ Червен-Брәг, Балгарстаʜ
• Лүденшейд, Алмания
• Мариуполь, Украина
• Әдис, Украина
• Баденвайлер, Алмания
• Җиниң, КХҖ^[18]
• Пинск, Беларусь^[19]
• Харцызск, Украина^[20]
• Антрацит, Украина^[21]

Тышкы сылтамалар

• Рәсми веб-сәхифәсе
• Таганрог «Минем шәһәр» энциклопедиясендә