From Wikipedia, the free encyclopedia
Faşizm (italiança fascismo, fascio süzennän: bäyläm) - kisken uñ qaraşlı säyäsi xäräkätlär, ideologiälär ğomumi ataması häm alarğa turı kilgän diktatorlıq xäkimlek töre.
Faşizmğa xas bilgelär: militaristik millätçelek, antikommunizm, ksenofobiä häm şovinizm, mistik yulbaşçılıq, saylawlarğa tayanğan demokratiägä häm liberalizmğa ciränü, qayber oçraqta henotsid.
Faşizm italian süze fascio - /faşo/ (bäyläm, berlek) çığa, mäsälän Benito Mussolini kisken säyäsi oyışması iseme - Fascio di combattimento — Köräş berlege. Şulay uq Rim Respublikası çorında, fascis - faşis - magistrat xakimiäte bilgese bulğan: çıbıqlar bäylämenä qadap quyılğan balta.
Rim xalqı yuğarı magistratların qorallı saqçılar - liktorlar şuşı fastsiälärne yörtkännär. Fastsiälär xalıq isemennän köç qullanu, xättä ülem cäzasın qullanu xoquqı bilgelängän.
Şul waqıttan fastsiälär küp kenä illärdä däwlät bilgelärendä qullanıla, şul isäptän Rusiäneñ mäxkämä pristavlar xezmäte emblemasında surätlänä.
Tar tarixi mäğnädä faşizm - 1920-1944 yıllarda İtaliädä bulğan Mussolini citäkçelegendäge tärtip.
Şulay uq tarix belemendä frankizm, Portugaliä Yaña däwläte, Romaniä, Macarstan, Bolgariä faşizm törläre häm kisken uñ qaraşlı säyäsi xäräkätlär.
SSRB, Rusiä, BDB häm qayber künbatış ğalimnär kitaplarında Almaniädä bulğan Öçençe Reyx natsional-sotsializmı faşizmnıqı dip qarala.
Faşistlar däwlätlärenä xas: başqaça uylawçanlıqnı köçläp bastıru, iqtisadi, säyäsi liberalizmnı qabul itmäw, mass-külämle oyışmalar, ictimaği berläşmälärne buldıru, däwlät korparativlaştıruı, iqtisadta häm ideologiädä maxsus tärtipkä salu däwlät rolen köçäytü.
1992 yılda "Xäter" ("Память") digän oyşma "Qaragruh" ("Чёрная сотня") digän gäciten bastıra başlıy, 2003-2005 yılda "Urıs xalqı berlege" nigezlänä häm başqa küp urıs neonatsist oyışmaları barlıqqa kilä.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.