From Wikipedia, the free encyclopedia
Mzimba ni boma ilo lili mu chigaŵa cha ku mpoto mu charu cha Malaŵi. Msumba ukulu ni Mzimba. Usani wa boma ili ni ma kilomita 10,430 km.² ndipo lina chiŵelengelo cha ŵanthu chakukwana 910,944. Ndilo ni boma likulu chomene mu charu cha Malaŵi.
Mapili gha Viphya ghalikukhala zakulutilila mpaka ku mmwela na kumanjililo gha dazi gha boma ili. Malo gha ghakujikha gha mzimba ghalikukhala za pakati pa boma ili, ndipo maji ghakufumila mu dambo la Rukulu wa Kummwela. Chigaŵa cha kumanjililo gha dazi gha boma ili, aghoso ni mpaka, ghalikukhala mwakulondezgana na mphaka ya Malawi-Zambia, uko malo ghachoko ghakupatuska Rukulu wa Kummwela kufuma ku majikha gha dambo la Luangwa .
Mu boma la Mzimba muli vipatulo vya malo vyakukwana khumi na ŵili (12).
Kuyambila mu chaka cha 2009.
Mzuzu ni msumba ukulu wachitatu mu charu cha Malaŵi ndipo pali kutalika kwa ma kilomita 380km kufuma kumpoto kwa boma la Lilongwe.[1]
Ma hotel gha Sunbird na vyakupokelela ŵalendo ni dundano litali lakudangila lavyakupokelela ŵalendo ndipo lina nyumba 9 zakupokelelela ŵalendo mu Malaŵi. Kuzingilizgika na Mzuzu Golf Course, nyumba ya ŵalendo ya Sunbird Mzuzu ni nyumba yapachanya iyo ina kuzilwa kwakuyana na nyumba zamu vyaru vinyake kweneso ndiyo yakuzilwa chomene ku mpoto yose.[2]
Nyumba iyi yina makina ghakuputa mphepo ghakukwana 60 (vipinda 32 vapachanya, vipinda vinyake 4 na vipinda vyakutchipilapo 24).
Chakuziska ndalama mu boma ili chikulu ni ulimi wa vingoma na ntchunga mwakwizilaso mu kuŵeta ng'ombe, ndiposo homa ukulimika nachakulinga chakuguliska kupenja ndalama. Pasono pano, pali ma komiti ghakukwana 98 mu boma la Mzimba.[3] Mathabwa na vinyake vyakufumila ku makuni vikufumila Kummwela kwa Viphya ndipo vikukanozgeka pa kamupani ya Raiply Plywood iyo yili ku Chikangawa, ma kilomita 70km kufuma kummwela kwa Mzuzu.[1]
Mu chaka cha 2018, chiŵelengelo cha ŵanthu chikaŵa mwa ntheula:[4]
Chipembezo | ŵaKhilistu | ŵasilamu | ŵanji | ŵambula kusopa |
Unandi | 88.53% | 1.72% | 9.52% | 0.23% |
Boma la Mzimba lina ŵaTumbuka awo ŵana gule wawo wakuchemeka Vimbuza kweneso na ŵaNgoni awoso ŵana gule wawo wakuchemeka Ingoma. Nangauli vili nthena, chiyowoyelo cha boma ili ntchiTumbuka ndipo msumba ukulu wa boma ili ni Mzimba boma. Msumba usani wa boma ili kweneso wakutchuka ni Msumba wa Mzuzu.
Mzimba ni malo agho bola la chanakazi likumanyikwa na kutchaika makola mu charu chose cha Malaŵi ndipo ŵakutchaya bola ngati ni Mwaŵi Kumwenda wakababikila na kukulila mu boma ili.[5]
Mbili ikulongosola ku ŵaNgoni ŵa Zungendaŵa wakafumila mu charu cha South Africa nakuzakakhala kumpoto kwa charu cha Malaŵi. Fumu Zwangendaŵa yati yafwa, ufumu wake ukasokonekela ndipo ŵakakhalako mbanaŵake ŵekha, ndipo maufumu ghankhoni na ghawili (7) gha ŵana ŵake aŵa ŵachali kulamulila.[6] Zina lakuti Mzimba likung'anamula thupi la munthu ndipo mu chaka cha 2016, boma likakhumba kuti liphwanye boma ili mu maboma ghatatu ghaphya, nangauli fumu yakulamulila boam ili ikakana.[7]
Mwaŵi Kumwenda (1989- ) wakutchaya bola la chanakazi.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.