Ndyali za Zambia
ndondomeko ya ndyali ya Zambia / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ndyali za Zambia zikuchitika mu chalo cha presidental representative democratic republic, apo president wa Zambia ni mutu wa chalo, mutu wa boma na mulongozgi wa chipani. Boma ndilo likuŵa na mazaza ghakulongozga, ndipo boma na nyumba ya malango ndivyo vili na mazaza. Kumanyuma kukachemekanga Northern Rhodesia, ndipo mu Okutobala 1964, Zambia yikazgoka charu chakujiyimira payekha.
Nangauli Zambia yikaŵa boma la demokilase kufuma apo likapokera wanangwa, kweni likasintha na kuŵa boma la chipani chimoza kwa vyaka 19 kwambira pa Disembala 8, 1972, m'paka apo boma la chipani chimoza likambiraso pa Disembala 4, 1990. Kufuma waka pa nyengo iyi, Zambia ni charu icho chili na demokilase yakukhora, ndipo mwa mtende, maboma ghanayi (UNIP, MMD, PF na UPND) ghakusintha mazaza..[1]
The Economist Intelligence Unit (EIU) rated Zambia as a hybrid regime in 2020. The EIU has also consistently put Zambia among the top ten most democratic African countries, ranking it 8th in Africa and 99th in the world as of 2018 (167 states).[2] This is also while Freedom House ranks Zambia as ‘Partly Free’, with a score of 52/100 (0 least free and 100 mostly free) as of 2021.[3]