Завьял ёрос
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Завьял ёрос (яке Дэри ёрос) — Удмуртиысь ёрос. Площадез — 2220 км². Ёрослэн административной центрез — Дэри черкогурт. Завьял ёрос кылле Удмуртилэн шораз ик, Ижез котыртыса. Завьял ёрос луэ Удмуртиысь пристоличной ёрос (официальной статусэз).
Шундыпуксён паласен шунды ӝужан дорозь Дэри ёрос 75 иськем кыстӥське, уйпаласен лымшорозь — 57 иськем. Оглом 2 сюрс 220 квадрат иськем вылэ вӧлскемын Дэри ёрос.
Remove ads
Историез

Филология наукаосъя доктор М. Г. Атаманов Дэри топонимлэсь кызьы кылдэмзэ тазьы валэктэ: нырысьсэ Дэри сярысь веран пусъемын 1710-тӥ арын ортчем переписьын. Арчае нуись сюрес вылын Дери-Чудья гурт вань — со ик Завьялово. Завьял — гуртэз кылдытӥсьлэн нимыз. Дэри гурт ним потэмын Дерьянка шурлэн ӟуч нимыз бордысь, дэри, напра шуэмез возьматэ. Чудья — удмурт воршуд ним. 1710-тӥ арын гуртын 55 юрт вылэм, улӥсьёсыз чын удмуртъёс гинэ, пе.
Секыт вакытъёс тупазы Ижлы матын интыяськем ёросын улӥсьёслы. Уго Иж заводэз ӝутон соослэсь палэнэ ӧз кыльы — заводлы 60 иськеме матын пуксем гуртъёсысь калыкез завод борды гожъязы. Завьял но Юсь волостьёсы пырись крестьянъёсты кужмысь ужатӥзы: пристане вуэм вузъёсты ӝоктӥзы, чугун но мукет корт нуллӥзы. Кылсярысь, 1834-тӥ арын Дэри ёросысь 1099 мурт Иж заводын тыршиз.
Ёрослэн туала тусыз кылдэмын 1937-тӥ арын.
Remove ads
Улӥсьёсыз
Ёросын артэ уло но ужало пӧртэм выжыысь калыкъёс. Соос пӧлысь 50,7 % — удмуртъёс, 43,9 % ӟучъёс, 3,2 % бигеръёс. Вань улӥсьёс — 72 сюрслэсь трос. Гужем вакытъёсы ёросысь калыклэн лыдыз йылэ 5-6 поллы, уго Дэри музъем вылын интыяськемын 164 сад-бакча кооператив.
Экономикаез
Ёрослэн экономикаяз бадӟым инты басьтэ гурт удыс. Татын 108,93 сюрс гектар гыроно-кизёно муоссы. Районлэн огъя быдӟаласьтыз 40 процентэз муос нюлэсъёсын шобыртэмын. Татын азинско гурт удыс, нюлэс дасян, му вӧй поттон.
Территориослы люкиськемез
Муниципалитетъёсыз
Дэри ёрос люкиське 19 муниципал кылдытэтъёслы. Ваньзы луо гурт поселениос.
Гуртъёсыз
Завьял ёросын 127 гурт интыяськемын: 16 черкогурт, 94 гурт но 17 починка.
Remove ads
Кивалтӥсьёсыз
Кун власть Завьял ёросын Уставезъя радъямын. Муниципал ёросэн кивалто:
- Дэри ёросысь депутатъёслэн кенешсы — закон кылдытъян бордын тыршись ёзэс, отчы пыре куамын депутат, бырйиськылэ вить арлы.
- Дэри ёрослэн тӧроез — муниципал ёросэн кивалтӥсь вылӥ адями, бырйиськылэ ёрос кенешен конкурс пыр.
- Дэри ёрослэн администрациез — муниципал кылдытэтысь быдэсъясь но кивалтӥсь ёзэс. Администрацилэн уженыз кивалтэ ёрослэн тӧроез.
Remove ads
Валэктонъёс
Чӧлсконъёс
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads