Церква Покрова на Нерлі
З Вікіпедії, вільної енциклопедії
З Вікіпедії, вільної енциклопедії
Це́рква Покрова́ на Не́рлі — пам'ятка кам'яної архітектури Володимиро-Суздальщини XII століття, випадково збережена до XXI століття. Від 1992 року входить у список Світової спадщини ЮНЕСКО «Білокам'яні пам'ятки Владимира і Суздаля».
Церква Покрова на Нерлі | |
---|---|
56°11′46″ пн. ш. 40°33′41″ сх. д. | |
Тип споруди | православний храм і пам'ятка архітектури[d] |
Розташування | Росія, Владимирська область, Суздальський район, урочище Покров-на-Нерлі |
Початок будівництва | 12 століття |
Кінець будівництва | 1158 |
Стиль | Романська архітектура |
Належність | Російська православна церква |
Єпархія | Diocese of Vladimir and Suzdald |
Стан | частина об'єкта Світової спадщини ЮНЕСКО[d] і об'єкт культурної спадщини РФ федерального значенняd[1] |
Адреса | Владимирская обл., Суздальський р-н, ур. Покров-на-Нерлі |
Епонім | Діва Марія |
Присвячення | Покрова Пресвятої Богородиці |
Світова спадщина | |
White Monuments of Vladimir and Suzdal. Church of the Intercession on the River Nerl | |
Тип | культурний |
Критерії | (i), (ii), (iv) |
Ідентифікатор | 633-004 |
Регіон ЮНЕСКО | Європа і Північна Америка |
Зареєстровано: | 1992 (16 сесія) |
Церква Покрова на Нерлі у Вікісховищі |
Зміцнення Владимиро-Суздальського князівства збіглося зі збагаченням краю і намаганнями місцевих володарів до самостійності. Економічне піднесення і бажання надати блиску і престижності князівській владі сприяли будівничій активності. Логічним стало звертання до вже вироблених форм і схем архітектури Києва, Смоленська, Великого Новгорода.
За князювання Юрія Довгорукого (сина київського князя Володимира II Мономаха) вибудовані Спасо-Преображенський собор (Переславль-Залєський) та Церква Бориса і Гліба (Кідекша). Обидва храми — чотиристовпові, з одною банею, з одною абсидою, прості за поземним планом. Їхній зовнішній архітектурний образ — суворий, спрощений, приземкуватий. Спасо-Преображенський собор вибудовано з тесаного каменю, що посилило його монолітну виразність.
Для будівництва було обране місце трохи більш, ніж у кілометрі від князівського палацу при впадінні Нерлі в Клязьму (пізніше гирло змістилося на південь, залишивши після себе старицю). Гирло Нерлі розташовувалося на перетині важливих торгівельних річкових шляхів і служило воротами у Владимирську землю: тут кораблі повертали до князівської резиденції, звідси розгорталася панорама на Боголюбов з княжим палацом і на Владимир. Церква мала стати висунутим допереду елементом репрезентативного ансамблю, його передбрамним монументом.
Невелике місто Суздаль виділялось поміж поселень навколо Москви і Владимира наявністю цегельних майстерень. Край був багатий на ліси і глину. Глину брали на берегах місцевої річки Каменки. Неподалік від річки заснували слободу і випалювальні печі. Найдавніша з печей по випалу цегли в Суздалі, розкопана археологами, датована 12 століттям (можливо, виробництво засноване в 11 столітті). Це обумовило відносно велику кількість цегляних споруд в Суздалі, створених в період 16-18 століть і добре зберігшихся до нашого часу.
Син Юрія Долгорукого, Андрій Боголюбський, народився в Суздалі. Тим не менше підтримав не суздальську традицію цегляного будівництва, а традицію створення споруд з тесаного каменю. Літописи нічого не сповіщають про молодість князівського сина, принца за станом. Це можливе в випадках, якщо син князя не брав участь в військових походах і державному управлінні чи перебував на навчанні. За одною з гіпотез, принц Андрій таки був на навчанні — за кордоном. Звідси «мовчання» літописів. Адже київський князь був зацікавлений в міжнародних зв'язках з іноземними володарями і міг зробити це через навчання там власного сина. 12 століття в Західній Європі — час будівельного буму, де переважало саме будівництво з тесаного каменю. Коли принц Андрій повернувся на батьківщину, в власному князівстві підтримав саме кам'яне, а не цегельне будівництво. На політичну арену він вийшов майже сорокарічною людиною. А великим князем взагалі став по смерти батька в 1157 році, коли став «самовластцем всієї суздальської землі». Столицю переніс в місто Володимир-на-Клязьмі.
У сусідньому Владимирі, на відміну від Суздаля, для будівництва за князювання Андрія Боголюбського використовували саме тесані кам'яні брили, незважаючи на їх дорогу ціну і необхідність мати відповідних майстрів. З тесаного каменю в Володимирі побудовані в 12 столітті і первісний Успенський собор у Владимирі (пізніше перебудований), і уславлена церква Покрова на Нерлі.
Тогочасний літописець середини 12 століття сповітив, що князь Андрій повелів створити в Боголюбові «… дві церкви кам'яні в ім'я святої Богородиці». Зрозуміло, що одна з них — Покрова. Точнішим був Життєпис князя Андрія Боголюбського, який сповіщав, що він «… на річці Клязьмі, в луках, нача будувати церкву в ім'я Пресвятої Богородиці Честнаго єя Покрова, в усті річки Нерлі… І створили ту церкву в одне літо.»
Князь Андрій був ініціатором введення церковного свята на честь Покрова Богородиці, зовсім невідомому в Візантійській імперії. Більше того, самовласний князь Андрій започаткував свято без згоди з Київським митрополитом. Ймовірно, церква на річці Нерлі — перший храм на честь цього нового свята.
Церква Покрова розташована на березі малої річки — Нерль — на відстані один кілометр від Боголюбова. Вибудована цілком з білого тесаного камею. Належить до типу чотиристовпних, триабсидних храмів з одною банею, відомих у різних землях давньоруської держави, серед яких:
Довжина — 13,5 м, ширина — 10,3 м. Мури церкви біля одного метра завтовшки. Загальна висота храму від первісної підлоги до купола — 20,8 м. Портали церкви — перспективного типу. Зовнішні фасади мурів і абсид прикрашені тонкими колонками, капітелі кам'яні, вкриті різьбою. По-під вікнами — аркатурні пояски, тонкі колонки яких спираються на невеликі кронштейни. На західному фасаді — вхідний отвір, що веде на хори церкви (сходи нині відсутні і не відновлені). Хори, притаманні князівським храмам, займають всю західну третину інтер'єра церкви. Первісні фрески церкви, весь внутрішній декор і наріжні галереї — знищені. Первісно церква мала пірамідальний силует за рахунок кам'яних галерей і менше поривання догори, як зараз. Закінченість архітектурного образу, притаманна церкві Покрова зараз і близька точністю до математичної формули, результат зусиль сучасних реставраторів. Сучасний рівень ґрунту — підвищився за століття на 0,8 метра.
Загалом церкву Покрова зберегли непогано, не перебудовували, переробили лише її дахи та форма бані (шоломоподібний дах замінили на цибулиноподібний).[джерело?]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.