Sakoku
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sakoku (soʻzma-soʻz tarjimasi „zanjirlangan mamlakat“) Yaponiya Tokugava syogunatining tashqi siyosatda yakkalanish siyosati boʻlib, unga 265 yil davomida, Edo davrida (1603—1888-yillar) amal qilingan. Ushbu siyosatda Yaponiya va boshqa davlatlar oʻrtasida savdo hamda diplomatik munosabatlar taqiqlangan, oʻzaro munosabatlar keskinlashgan. Deyarli barcha chet elliklarning mamlakatga kirishi, yaponiyaliklarning esa mamlakatdan chiqishi taqiqlangan.
Bu maqola avtomat tarjima qilingan yoki mashina tarjimasi tayinli oʻzgartirishsiz chop etilgani eʼtirof etilmoqda. Tarjimani tekshirib chiqish hamda maqoladagi mazmuniy va uslubiy xatolarini tuzatish kerak. Siz maqolani tuzatishga koʻmaklashishingiz mumkin. (Shuningdek, tarjima boʻyicha tavsiyalar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.) DIQQAT! BU OGOHLANTIRISHNI OʻZBOSHIMCHALIK BILAN OLIB TASHLAMANG! Maqolaning originali koʻrsatilinmagan. |
Siyosat 1633—1639-yillarda hukmronlik qilgan syogun Tokugava Iemitsu boshchiligidagi syogunat hukumati (yoki (yaponcha: 幕府 bakufu?)) tomonidan bir qator farmonlar orqali qabul qilingan va 1853-yildan keyin Metyu Perri boshchiligidagi Perri ekspeditsiyasi Yaponiyani ochilishga majbur qilganidan soʻng yakunlangan. Kanagava konventsiyasi deb ataladigan bir qator shartnomalar orqali Amerika (va gʻarb bilan savdo aloqalari yoʻlga qoʻyilgan.
Ushbu siyosat joriy etilishidan oldin asosan cheklanmagan savdo va keng qaroqchilik davri boʻlgan. Yapon dengizchilari va savdogarlari Osiyoga sayohat qilib, baʼzan maʼlum shaharlarda Nihonmachi jamoalarini tashkil qilgan, rasmiy elchilar esa Osiyo davlatlari, Yangi Ispaniya (XIX asr boshidan Meksika nomi bilan mashhur) va Yevropaga tashrif buyurgan. Bu davr Yaponiyada istiqomat qiluvchi va Yaponiya suvlarida faol boʻlgan koʻplab xorijiy savdogarlar va qaroqchilar uchun ham qayd etilgan.
Sakoku atamasi 1801-yilda yapon astronomi va tarjimoni Tadaoning „Sakoku ron“ deb ataluvchi qoʻlyozma asaridan olingan (yaponcha: 鎖国論?). Shidzuki bu soʻzni XVII asrda yashagan nemis sayyohi Engelbert Kaempferning Yaponiyaga oid asarlarini tarjima qilayotganda kashf qilgan.[1]
Yaponiya sakoku siyosati ostida butunlay yakkalanib qolmadi. Sakoku baʼzi feodal hududlar (han) tomonidan savdo va tashqi aloqalarga qatʼiy qoidalar qoʻyilgan tizim edi. Xitoy bilan Yaponiyaning gʻarbdagi Nagasaki porti orqali keng savdo aloqalari mavjud edi. Hatto bu joyda xitoyliklar uchun maxsus turar joylar ham mavjud edi. Siyosat shuni koʻrsatdiki, Yevropa bilan yagona aloqa manzili sifatida Nagasakidagi Dejimaʼda joylashgan Gollandiya faktoriyasi uchun ruxsat berilgan. Rangaku („Gollandiyani oʻrganish“) orqali Yaponiyaga gʻarbning ilmiy, texnik va tibbiy yangiliklari kirib keldi. Koreya bilan savdo Sushima domenida (hozirgi Nagasaki prefekturasining bir qismi) cheklangan va diplomatik almashinuv orqali amalga oshirilgan. Aynu xalqi bilan savdo Xokkaydodagi Matsumae domenida cheklangan va Ryukyu qirolligi bilan savdo Satsuma domenida (hozirgi Kagosima prefekturasi) amalga oshirilgan.[2] Chet el bilan provinsiyalardagi ushbu toʻgʻridan-toʻgʻri tijorat aloqalaridan tashqari, savdo mamlakatlari Edo va Osaka qal'asidagi syōgun huzuriga muntazam ravishda missiyalar yubordilar.