Tony Alexander Adams MBE (1966-yil 10-oktabrda tugʻilgan) — ingliz futbol menejeri va sobiq professional futbolchi. Adams Arsenal va Angliya terma jamoalarida oʻynagan va ikkala jamoa sardori boʻlgan. Adams oʻzining 19 yillik futbolchilik faoliyatini Arsenalda markaziy himoyachi sifatida oʻtkazdi[2]. U klub muxlislari tomonidan Arsenalning barcha davrlardagi eng zoʻr oʻyinchilaridan biri sanaladi va Futbol Ligasining 100 ta afsonasiga kiritilgan[3].
| Shaxsiy maʼlumot | |||
|---|---|---|---|
| Toʻliq ismi | Tony Alexander Adams[1] | ||
| Tavallud sanasi | 10-oktyabr 1966-yil[1] | ||
| Tavallud joyi | Romford, London, Angliya | ||
| Boʻyi | 6 ft 3 in (1.91 m)[1] | ||
| Ampluasi | Markaziy himoyachi | ||
| Yoshligida aʼzo boʻlgan klublar | |||
| 1980—1983 | Arsenal | ||
| Professional faoliyati* | |||
| Yillar | Jamoa | Isht. | (Gol.) |
| 1983—2002 | Arsenal | 504 | (32) |
| Milliy terma jamoa | |||
| 1987—2000 | Angliya | 66 | (5) |
| Boshqargan klublari | |||
| 2003—2004 | Wycombe Wanderers | ||
| 2008—2009 | Portsmouth | ||
| 2010—2011 | Gabala | ||
| 2017 | Granada | ||
| *Professional klublardagi gollari (ichki chempionat) | |||
Arsenal bilan u toʻrtta yuqori divizion unvonini qoʻlga kiritdi, uch xil oʻn yillikda chempionlikni qoʻlga kiritgan jamoaga noyob sardorlik qildi, uchta Angliya kubogi, ikkita Futbol ligasi kubogi, UEFA Cup Winners' kubogi va ikkita FA Community Shields mukofotini qoʻlga kiritdi[4]. 2011-yil 9-dekabrda Emirates stadionida Adamsni sharaflovchi haykal, Thierry Henry va Herbert Chapman haykallari ochildi. U 1987-yildan 2000-yilgacha Angliya terma jamoasi safida 66 marta gʻalaba qozongan va toʻrtta yirik turnirda ishtirok etgan.
Futbolchilik faoliyatini yakunlagach, Adams futbol boshqaruviga oʻtdi va u vaqtlarini Wycombe Wanderers, Portsmouth, Ozarbayjonning Gabala va Ispaniyaning Granada jamoalarida oʻtkazdi.
Yoshligi
Romfordda tugʻilgan Adams Dagenhamda oʻsgan va 1971-yildan 1978-yilgacha Hunters Hall boshlangʻich maktabida, keyin esa 1978-yildan 1983-yilgacha Eastbrook umumtaʼlim maktabida oʻqigan[5]. Uning amakivachchasi professional futbolchi Steve MacKenzie edi[6].
Jamoalardagi faoliyati
Adams 1980-yilda maktab oʻquvchisi boʻlgan paytida Arsenal bilan shartnoma imzolagan. U 1983-yilning 5-noyabrida birinchi divizionda Sunderlendga qarshi oʻyinda, 17 yoshga toʻlganidan toʻrt hafta oʻtib, asosiy jamoadagi debyutini oʻtkazdi. Adams 1986—1987-yilgi mavsumda oddiy oʻyinchiga aylandi va oʻsha mavsumda Wembleyda Liverpool ustidan gʻalaba qozongan Futbol Ligasi kubogi finalida oʻzining birinchi yirik sovrinini qoʻlga kiritdi.
Lee Dixon, Nigel Winterburn va Steve Bould bilan birga Adams Arsenal himoyasida joylashgan „mashhur himoya toʻrtligi“ning bir qismi boʻlib, Jorj Grexem qoʻl ostida ofsayd tuzogʻidan yaxshi intizomli foydalanish bilan mashhur edi[7]. 1988-yil 1-yanvarda 21 yoshida Arsenal sardori boʻldi[8]; u nafaqaga chiqqunga qadar keyingi 14 yil davomida klub sardori boʻlib qoladi.
Adamsning kuchli himoya intizomi Arsenalning 1986—1987-yillarda Liga kubogini, keyin esa ikki marta Birinchi divizion chempionligini qoʻlga kiritishiga sabab boʻlgan: 1988—1989-yilgi mavsumning soʻnggi oʻyinida Liverpool ustidan qozonilgan gʻalabadan keyin birinchi; ikkinchi 1990—1991-yil. U butun mavsumda bir marta yutqazgan.
1992—1993-yillarda Adams Angliya Liga Kubogi va Angliya Kubogining dublini qoʻlga kiritgan birinchi ingliz jamoasining sardori boʻlish unvoniga sazovor boʻldi va keyingi yili Europan Cup Winners' kubogini qoʻlga kiritdi[9].
Ushbu muvaffaqiyatga qaramay, 1980-yillarning oʻrtalarida boshlangan alkogolizmga qarshi kurash uning hayotini tobora yomonlashtirdi, chunki u tungi klublarda tez-tez janjallarda qatnashgan. 1990-yil 6-mayda Adams Ford Sierra rusumli avtomashinasini Rayleigh shahrida devorga urib yubordi va nafas olayotganda uning qonidagi alkogol miqdori spirtli ichimliklarni haydashda ruxsat etilgan chegarasidan toʻrt baravar koʻp ekanligi aniqlandi. Oʻsha yilning 19-dekabrida Sautend Crown sudida[10][11] u toʻrt oyga qamoqqa olingan (1991-yil 15-fevralda jazo muddatining yarmidan keyin ozod qilingan). U Buyuk Britaniyadagi eng mashhur alkogolizmdan tuzalib ketayotganlardan biriga aylandi[12]; uning alkogolga qarshi kurashi 1998-yilning may oyida katta tanqidlarga sazovor boʻlgan Addicted avtobiografiyasida batafsil tasvirlangan[12].
Uning tiklanishi va tuzalishiga 1996-yil oktabr oyida Arsen Vengerning Arsenal bosh murabbiyi etib tayinlanishi oz boʻlsada yordam berdi. Venger klubning ovqatlanish amaliyoti va futbolchilarning turmush tarzini isloh qildi. Venger Adamsning ichimlik muammosi haqidagi eʼtiroflaridan keyin uni kuchli eʼtiborga oldi va rejimdagi yaxshilanishlar Adamsning karyerasini bir necha yilga uzaytirdi. Adams 1997–1998 va 2001—2002-yillarda Premier liga hamda Angliya kubogi juftliklarida klub sardori boʻlib, oʻz murabbiyining tushunishini ajoyib tarzda mukofotladi; u Angliya futboli tarixida uch xil oʻn yillikda chempionlik unvonini qoʻlga kiritgan jamoa sardori boʻlgan yagona futbolchidir.
2002-yil avgustida, 2002—2003-yilgi mavsum boshlanishi arafasida Adams deyarli 20 yillik faoliyatidan soʻng professional futboldan ketdi, uning soʻnggi oʻyini 2002-yilgi Angliya kubogi finali boʻldi. U Arsenal safida 674 ta oʻyin oʻtkazgan (faqat David OʻLeary koʻproq oʻynagan) va klub tarixidagi eng muvaffaqiyatli sardor boʻlgan. Adams oʻynaganida kiygan 6-raqamli koʻylagi 2006—2007-yilgi mavsumgacha, Phlippe Senderosga topshirilgunga qadar ishlatilmadi. Hozirda u 2020-yildan boshlab Gabrielga tayinlangan.
Oʻyinchi sifatida nafaqaga chiqishidan oldin Adams Stiv Coppell isteʼfoga chiqqanida Brentford (birinchi divizionga koʻtarilishni oʻtkazib yuborgan) murabbiyi boʻlish uchun ariza bergan edi, ammo uning arizasi rad etildi[13].
2004-yilda Adams ingliz oʻyiniga qoʻshgan taʼsiri uchun Angliya futboli shon-shuhrat zaliga kiritildi va 2008-yilda u klub vei saytida 50 ta eng zoʻr toʻpchilar soʻrovida uchinchi oʻrinni egalladi.
2011-yil 9-dekabrda klubning 125 yilligini nishonlash uchun Emirates stadioni tashqarisida Adamsning haykali oʻrnatildi. Menejer Herbert Chapman, Arsenalning barcha davrlardagi eng yaxshi toʻpurari Therry Henry[14] va keyinchalik Dennis Bergkamp ham tashqaridagi haykallar bilan abadiylashtirildi[15].
Xalqaro karyerasi
Adams Angliya terma jamoasidagi debyutini 1987-yilda Ispaniyaga qarshi oʻtkazgan va UEFA Euro 1988 da oʻynagan. Angliya barcha uchta oʻyinda magʻlub boʻldi, ammo Adams Angliyaning turnirdagi ikkita golidan birini Sovet Ittifoqi darvozasiga urib 3:1 hisobida magʻlub etdi. U 1966-yilgi Jahon kubogi gʻolibligidan keyin tugʻilgan Angliya terma jamoasini himoya qilgan birinchi futbolchi edi.
Xalqaro karyerasini juda istiqbolli boshlaganidan soʻng, Adams 1990-yillarning boshlarida bir qator muvaffaqiyatsizliklarga duch keldi. U hayratlanarli darajadagi murabbiy Bobby Robson tomonidan FIFA Jahon chempionati 1990 da terma jamoasidan chetlashtirildi va jarohati tufayli UEFA Euro 1992 ni oʻtkazib yubordi. Angliya terma jamoasi Germaniyaga penaltilar seriyasida magʻlub boʻlishdan oldin Euro 96 yarim finaliga chiqdi.
Angliya terma jamoasi bosh murabbiyi Glenn Hoddle Adamsdan sardorlik bogʻichini olib, Alan Shearerga berganida, bu Adams uchun yutib yuboradigan achchiq dori boʻldi. 2008-yilda muxlislar forumida soʻzlagan Adams shunday dedi: „Mening oʻrnimga Glenn Hoddle Alan Shearerga sardorlikni berganidan biroz xafa boʻldim, lekin men buni unutishim mumkin. Men bunga ijobiy javob berdim. Men u [Hoddle] bilan kelisholmadim va u Alan markaziy hujumchi sifatida koʻproq penalti tepishi mumkin deb oʻyladi. Odamlar bunga munosabatimni bilishadi“.
Adams milliy jamoada oʻynashni davom ettirdi, ammo u nihoyat 1998-yilda Jahon kubogi finalida paydo boʻldi. Uning xalqaro chiqishi Angliyaning UEFA Euro 2000 dagi muvaffaqiyatsiz namoyishi edi. Turnirdan soʻng Shearer xalqaro futboldan ketishi bilan Adams sardorlikni qaytarib oldi. Biroq, bir necha oy ichida Angliya 2000-yil oktyabr oyida Germaniyaga Jahon chempionati saralashida magʻlub boʻldi, bu oʻyin Wembley stadionida oʻtkazilgan oxirgi oʻyin boʻlib, stadion qayta qurish uchun buzib tashlangan edi. Bu oʻyin Adams uchun Wembleydagi 60-uchrashuvi boʻldi, bu rekord edi. U 2000-yil 31-may kuni Ukrainaga qarshi oʻrtoqlik oʻyinida (2:0) Angliyaning ikkinchi golini urganida eski Wembley stadionida gol urgan soʻnggi angliyalik futbolchi edi. Bu uning 1988-yilning noyabrida Saudiya Arabistoniga qarshi oʻrtoqlik oʻyinida gol urganidan keyin birinchi goli boʻldi va shu tariqa Angliya terma jamoasi safida gollar orasidagi eng uzun tafovut boʻyicha rekord oʻrnatdi.
Adams uch oʻn yillikda turnirlarda ishtirok etgan birinchi va hozirgacha yagona Angliya futbolchisi boʻlib qolmoqda.
Oʻyin uslubi
2014-yilda The Guardiandan Tom Sheen tomonidan „toʻxtatuvchi“ (yoki erkak himoyachi belgisi) sifatida tasvirlangan Adams markaziy himoyachi sifatida oʻynadi. Uzun boʻyli, jasur, qoʻpol, jismoniy va qatʼiyatli himoyachililigi kabi xususiyatlari bilan birga uning asosiy yetakchilik jihatlari oʻyinni oʻqish qobiliyati va zarbalarni vaqtini belgilash edi. Dastlab u texnik jihatdan toʻpda eng qobiliyatli oʻyinchi sifatida maʼlum boʻlmagan boʻlsa-da, u Venger qoʻl ostida oʻz oʻyinining shu jihatini rivojlantirdi va keyinchalik toʻp oʻynashda markaziy himoyachi sifatida ajralib chiqdi, bunda u toʻpni orqa tomondan olib chiqish qobiliyati, shuningdek, individual yugurishlarga moyilligi bilan ajoyib oʻyinchi sifatida tanildi[16][17][18][19][20][21][22]. Biroq, u tezligining yetishmasligi bilan ham tanilgan[23][24].
Menejerlik va murabbiylik faoliyati
Brunel universitetida sport fanlari darajasini boshlaganidan soʻng, Adams 2003-yil noyabr oyida Wycombe Wanderers menejeri boʻldi. U oʻsha mavsumda klubning Ikkinchi ligaga tushib ketishiga toʻsqinlik qila olmadi va 2004-yilning avgust oyida klub turnir jadvalida birinchi oʻrinni egallagan boʻlsa-da, formaning yoʻqolishi ularni jadvaldan pastga olib ketdi[25]. U 2004-yil noyabr oyida shaxsiy sabablarga koʻra Wycombedan isteʼfoga chiqdi. Uning oʻrnini esa John Gorman egalladi.
Feyenoord
2005-yil iyul oyida Adams Gollandiyaning Feyenoord jamoasida stajyor murabbiylik rolini qabul qildi, unga oʻsmirlar jamoasi boʻlgan Yong jamoasi uchun alohida mas’uliyat yuklangan. Keyinchalik Adams 2006-yil yanvar va fevral oylarida Utrechtga birinchi jamoa stajyor murabbiyi sifatida qisqa muddatga yuborildi. Feyenoorddalik payti u Arsenalda yarim kunlik skaut sifatida ishlagan, Italiya, Fransiya va Gollandiyadagi oʻyinlarni tomosha qilgan[26].
Portsmouth
Adams Portsmouthga 2006-yil iyun oyida Harry Redknappning yordamchi menejeri sifatida qoʻshildi, bu lavozim Kevin Bondning ketishi bilan boʻsh qolgan edi. Yordamchi sifatidagi birinchi mavsumida Portsmouth Premier ligada toʻqqizinchi oʻrinni egalladi, bu ularning 1950-yillardan beri eng yuqori koʻrsatkichi va 2007—2008-yilgi Angliya kubogini qoʻlga kiritishiga olib kelgan edi. Adams 2008-yilning oktabr oyida Harry Redknapp Tottenhamga ketganidan soʻng Jo Jordan bilan birga[27] Portsmouthga vaqtinchalik menejer etib tayinlangan edi. Keyinchalik u toʻliq vaqtli menejer etib tayinlandi[27][28]. U 2009-yilning fevral oyida Portsmouth atigi 10 ochko toʻplagan 16 oʻyindan soʻng isteʼfoga chiqarilgan edi[29].
Gabala
2010-yilning may oyida Adams Ozarbayjon Premier ligasining Gabala klubini boshqarish uchun uch yillik shartnoma imzoladi[30]. U 2011—2012-yilgi mavsum tugashi arafasida, 2011-yilning 16-noyabrida Gabala bosh murabbiyi lavozimini tark etdi[31].
2012-yil oktabr oyida Adams Gabala ga sport direktori sifatida qaytdi[32].
Granada
2017-yilning 10-aprelida Adams 2016—2017-yilgi mavsum oxirigacha La Liga kurashchilari Granada CFning bosh murabbiyi etib tayinlandi[33][34]. Mavsum oxirida Granada yuqori diviziondagi olti yillik faoliyatini yakunlab, La Ligadan tushib ketdi. Adams murabbiy sifatidagi yettita oʻyinning barchasida magʻlub boʻldi va keyinchalik ishdan boʻshatildi[35].
Karyera statistikasi
Klub
| Klub | Mavsum | Liga | FA kubogi | Liga kubogi | UEFA | Boshqa | Jami | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Divizion | Ishtirok | Gollar | Ishtirok | Gollar | Ishtirok | Gollar | Ishtirok | Gollar | Ishtirok | Gollar | Ishtirok | Gollar | ||
| Arsenal | 1983–1984[36] | Birinchi divizion | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | — | — | 3 | 0 | ||
| 1984–1985[36] | Birinchi divizion | 16 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | — | — | 18 | 0 | |||
| 1985–1986[36] | Birinchi divizion | 10 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | — | — | 10 | 0 | |||
| 1986–1987[36] | Birinchi divizion | 42 | 6 | 4 | 0 | 9 | 0 | — | — | 55 | 6 | |||
| 1987–1988[36] | Birinchi divizion | 39 | 2 | 4 | 0 | 8 | 0 | — | — | 51 | 2 | |||
| 1988–1989[36] | Birinchi divizion | 36 | 4 | 2 | 0 | 5 | 0 | — | 3 | 1 | 46 | 5 | ||
| 1989–1990[36] | Birinchi divizion | 38 | 5 | 3 | 0 | 4 | 0 | — | 1 | 0 | 46 | 5 | ||
| 1990–1991[36] | Birinchi divizion | 30 | 1 | 3 | 1 | 4 | 2 | — | — | 37 | 4 | |||
| 1991–1992[36] | Birinchi divizion | 35 | 2 | 1 | 0 | 3 | 0 | 4 | 0 | 1 | 0 | 44 | 2 | |
| 1992–1993[36] | Premier Liga | 35 | 0 | 8 | 2 | 9 | 0 | — | — | 52 | 2 | |||
| 1993–1994[36] | Premier Liga | 35 | 0 | 3 | 2 | 2 | 0 | 8 | 2 | 1 | 0 | 49 | 4 | |
| 1994–1995[36] | Premier Liga | 27 | 3 | 1 | 0 | 4 | 1 | 10 | 0 | — | 42 | 4 | ||
| 1995–1996[36] | Premier Liga | 21 | 1 | 2 | 0 | 5 | 2 | — | — | 28 | 3 | |||
| 1996–1997 | Premier Liga | 28 | 3 | 3 | 0 | 3 | 0 | 1 | 0 | — | 35 | 3 | ||
| 1997–1998 | Premier Liga | 26 | 3 | 6 | 0 | 2 | 0 | 2 | 0 | — | 36 | 3 | ||
| 1998–1999 | Premier Liga | 26 | 1 | 5 | 0 | 0 | 0 | 4 | 1 | 1 | 0 | 36 | 2 | |
| 1999–2000 | Premier Liga | 21 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 11 | 0 | 0 | 0 | 33 | 1 | |
| 2000–2001 | Premier Liga | 26 | 1 | 4 | 1 | 0 | 0 | 8 | 0 | — | 38 | 2 | ||
| 2001–2002 | Premier Liga | 10 | 0 | 3 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | — | 13 | 1 | ||
| Jami karyera | 504 | 32 | 54 | 8 | 59 | 5 | 48 | 3 | 7 | 1 | 672 | 49 | ||
Xalqaro gollar
- Ballar va natijalar birinchi boʻlib Angliyaning gollari roʻyxatini koʻrsatadi, ballar ustuni Adamsning har bir golidan keyin ochkoni koʻrsatadi[37].
| No. | Sana | Joy | Raqib | Hisob | Natija | Musobaqa |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 1987-yil 11-noyabr | Stadion Crvene Zvedze, Belgrad, Yugoslaviya |  Yugoslaviya |
4-0 | 4-1 | UEFA Euro 1988 saralashi |
| 2 | 1988-yil 23-mart | Wembley stadioni, London, Angliya |  Niderlandiya |
2-2 | 2-2 | Doʻstona |
| 3 | 1988-yil 18-iyun | Waldstadion, Frankfurt, Germaniya |  Sovet Ittifoqi |
1-1 | 1-3 | UEFA Euro 1988 |
| 4 | 1988-yil 16-noyabr | King Fahd stadioni, Riyahd, Saudiya Arabistoni |  Saudiya Arabistoni |
1-1 | 1-1 | Doʻstona |
| 5 | 2000-yil 31-may | Wembley stadioni, London, Angliya |  Ukraina |
2-0 | 2-0 | Doʻstona |
Boshqaruv statistikasi
- 3-iyun 2017
| No. | Sana | Joy | Raqib | Hisob | Natija | Musobaqa |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 11-noyabr 1987 | Crvene Zvedze stadioni, Belgrad, Yugoslaviya | Yugoslaviya | 4-0 | 4-1 | UEFA Euro 1988 saralashi |
| 2 | 23-mart 1988 | Wembley stadioni, London, Angliya | Niderlandiya | 2-2 | 2-2 | Doʻstona |
| 3 | 18-iyun 1988 | Waldstadion, Frankfurt, Germaniya | Sovet Ittifoqi | 1-1 | 1-3 | UEFA Euro 1988 |
| 4 | 16-noyabr 1988 | King Fahd stadioni, Riyahd, Saudi ya Arabistoni | Saudiya Arabistoni | 1-1 | 1-1 | Doʻstona |
| 5 | 31-may 2000 | Wembley stadioni, London, Angliya | Ukraina | 2-0 | 2-0 | Doʻstona |
Yutuqlari
Arsenal
- Futbol ligasi Birinchi divizion/Premier liga: 1988–1989, 1990–1991[38], 1997–1998, 2001–2002[39]
- Angliya kubogi: 1992–1993, 1997–1998, 2001–2002[38]
- Futbol Liga kubogi: 1986–1987, 1992–1993[38]
- FA Charity Shield: 1991 (birgalikda)[40], 1998[41]
- Yevropa kubogi egalari kubogi: 1993–1994[38]; ikkinchi oʻrin: 1994–1995[42]
- UEFA kubogi: ikkinchi oʻrin 1999−2000[43]
Individual
- Arsenalning mavsumdagi eng yaxshi futbolchisi: 1986−1987, 1989−1990, 1993−1994[44]
- PFA „Yilning eng yaxshi yosh futbolchisi“: 1986–1987[45]
- PFA Birinchi divizion/Premier ligada „Yilning eng yaxshi jamoasi“: 1986–1987, 1993–1994, 1995–1996, 1996–1997[46]
- PFA „Asrning jamoasi“ (1907—2007):
- Premier liganing 10 mavsumi mukofotlari: (1992–1993, 2001–2002)
- Premier liganing 20 mavsumi mukofotlari: (1992–1993, 2011–2012)
- Angliya futboli shon-sharaf zali: 2004[46]
- Football League 100 Legends[46]
Ordenlar
- Britaniya Imperiyasining eng zoʻr ordeni (MBE) aʼzosi: (1999-yil tugʻilgan kun sharafi)[51]
Adabiyotlar
- Adams, Toni. Addicted. (London: CollinsWillow, 1998) ISBN 0-00-218795-7
Manbalar
Havolalar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
