Futbol qoidalari

Futbolning qisqacha tarixi

Futbol tarixi (qisqacha) Futbolning paydo boʻlishining aniq sanasi nomaʼlum, ammo aytish shuni aytish mumkinki, futbol tarixi bir asrdan^[1]koʻproqqa borib taqaladi va koʻplab mamlakatlarga oʻz taʼsirini koʻrsatgan. Toʻp oʻyinlari deyarli barcha qitʼalarda mashhur boʻlgan, buni keng tarqalgan arxeologik^[2] topilmalar tasdiqlaydi. Zamonaviy futbol 1860-yillarda Angliyada ixtiro qilingan.^[3]

Futbol qoidalari

Oʻyin qoidalari Xalqaro futbol assotsiatsiyasi kengashi (IFAB) tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi,^[4]IFABning tarkibiga FIFA (4 ovoz), shuningdek, Angliya, Shotlandiya, Shimoliy Irlandiya va Uels futbol assosiasiyalari vakillari kiradi. Rasmiy oʻyin qoidalarining eng soʻnggi ishlab chiqilgan nashri 2013-yil 1-iyun sanasi boʻlib, 17 ta qoidadan iborat:

1-qoida: Oʻyin maydoni^[5]
2-qoida: Toʻp (koptok)^[6]
3-qoida: Oʻyinchilar^[7]

4-qoida: Oʻyinchilarning kiyinishi^[8]
5-qoida: Hakam^[9]
6-qoida: Boshqa oʻyin qoidalari^[10]
7-qoida: Oʻyindan tashqari holat^[11]
8-qoida: Oʻyinchilarning qoidabuzarliklari va notoʻgʻri xatti-harakatlari^[12]
9-qoida: Erkin zarbalar^[13]
10-qoida: Penalti tepish^[14]
11-qoida: Toʻpni maydonga tushirish^[15]
12-qoida: Darvozaga gol zarbasi^[16]
13-qoida: Burchak zarbasi^[17]

Remove ads

Futbolda penaltilar seriyasi

Raqib oʻyinchisi zarbani amalga oshirayotganda darvozabon darvozaga gol oʻtkazmaligi talab etiladi. Futbolda penaltilar seriyasi quyidagi qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi: jamoalar 11 metr masofadan raqib darvozasiga 5 marta zarba berishadi, barcha zarbalar turli oʻyinchilar tomonidan amalga oshiriladi yaʼni bir oʻyinchi ikki marta tepishi mumkin emas. Agar 5 ta zarbadan keyin penalti hisobi teng boʻlsa, jamoalar gʻolib aniqlanmaguncha penalti tepishda davom etadilar.

Sariq va qizil kartochkalar

Sariq va qizil kartochkalar oʻyinchilarni qoʻpollik va sportga mos kelmaydigan xatti-harakatlari uchun hakam tomonidan beriladigan kartochkalardir. Sariq kartochka ehtiyotkor xarakterga ega va futbolchiga quyidagi hollarda beriladi:

qasddan qoʻl toʻpi uchun;
vaqt oʻynash uchun;
hujumni buzish uchun;
hushtak oldidan tepsa, jonli devordan ogohlantirishsiz chiqish (toʻgʻridan-toʻgʻri erkin zarba);
qoʻpol oʻyin uchun;
sportga xos boʻlmagan xatti-harakatlar uchun;
hakam bilan nizolar, bahslangani uchun;
simulyatsiya uchun;
hakamning ruxsatisiz oʻyinni tark etganligi yoki oʻyinga kirganligi uchun.