Garcinia indica

Garcinia indica

Kokum mevalari, urugʻlari, novdasi va qobigʻi
Muhofaza qilish holati
Zaif (IUCN 3.1)^[1]
Ilmiy tasniflanishi
Dunyo:	Oʻsimliklar
Boʻlim:	Tracheophytes
Boʻlim:	Angiosperms
Boʻlim:	Eudicots
Boʻlim:	Rosids
Sinf:	Malpighiales
Oila:	Clusiaceae
Turkum:	Garcinia
Tur:	G. indica
Binomial nomi
*Garcinia indica* Choisy

Taksonomiya

Clusiaceae oilasiga mansub Garcinia turkumi qadimgi dunyo tropiklarida, asosan, Osiyo va Afrikada joylashgan 200 ga yaqin turni oʻz ichiga oladi. Garcinia indica — doimiy yashil, bir uyli daraxt^[2], balandligi 18 metrgacha oʻsishi mumkin va oʻsganda piramida shaklini hosil qiladi.

Mevasi apelsin oʻlchamdagi binafsharang reza mevadir^[3]. Uning tarkibida beshtadan sakkiztagacha urugʻ mavjud boʻlib, ular meva vaznining 20-23 % ni tashkil qiladi. Urugʻlar urugʻ ogʻirligining 61 foizini va moyining taxminan 44 foizini tashkil qiladi.

Remove ads

Tarqalishi

Garcinia indica Hindistonning tropik oʻrmon mintaqalariga xosdir. Hindistonda topilgan 35 turdan 17 tasi endemikdir. Ulardan yettitasi Gʻarbiy Gatlarda, oltitasi Andaman va Nikobar orollarida va toʻrttasi Hindistonning shimoli-sharqiy mintaqasida joylashgan. Hindistonning Maxarashtra shtatining qirgʻoq boʻyidagi Konkan viloyatining Ratnagiri va Sindxudurg tumanlaridan kokum navi GI (geografik koʻrsatkich) belgisini oldi^[4].

Garcinia indica oʻrmon yerlarida, daryo boʻylarida va choʻl yerlarda uchraydi. Bu oʻsimliklar doim yashil oʻrmonlarni afzal koʻradi, lekin baʼzida ular nisbatan kam yogʻingarchilik boʻlgan joylarda ham rivojlana oladi. Bundan tashqari, kichik hajmda yetishtiriladi. Kokum sugʻorishni, pestitsidlarni yoki oʻgʻitlarni talab qilmaydi.

Remove ads

Foydalanish

Pazandachilikda foydalanish

Kokam olish uchun mevaning tashqi qoplami quyoshda quritiladi^[5]. Odatda Maxarashtra, Assam, Karnataka, Goa, Gujarot shtatlarida achchiqlantiruvchi qoʻshimcha sifatida ishlatiladi. Kokum oʻziga xos taʼm va quyuq qizil rang beradi. Qaynatish vositasi sifatida u janubiy Hindistonda kori va boshqa taomlarda tamarind oʻrnini bosuvchi sifatida ishlatiladi^[6]. Kokum Gujarot oshxonasida ham qoʻllanadi, u yerda maza berish uchun va achchiqlikni taʼminlash uchun dalda (yasmiq shoʻrva) tez-tez ishlatiladi. Assam oshxonasida masor tenga (nordon baliq kori) va tenga dali (nordon dal) kabi koʻplab taomlarda ham keng qoʻllanadi.

Yangi uzilgan mevalar shakar qoʻshilgan holda konservalanib, och qizil sirop tayyorlanadi, u suv bilan suyultiriladi va Kokum sharbati deb nomlangan ichimlik sifatida sotiladi.

Meva ekstrakti konkani va Maratxi tillarida aagul deb ataladi. U solkadhi tayyorlash paytida qoʻshiladi, bu kokos suti, koriander va sarimsoqni ham oʻz ichiga olishi mumkin.

Sanoat maqsadlarida foydalanish

Garcinia indica urugʻida 23-26 % kokum sariyogʻi mavjud boʻlib, u xona haroratida qotib qoladi. Shuning uchun kokum sariyogʻi shokolad va shakarli qandolat mahsulotlarini tayyorlashda ishlatiladi^[7].

Tibbiyot va kosmetika qoʻllanishi

Kokum sariyogʻi deb ataladigan yogʻli ekstrakt malham va shamlar tayyorlashda ishlatiladi. U teri va soch mahsulotlarida qoʻllanadi^[8].

Meva qobigʻi lipid metabolizmini oʻzgartirishi daʼvo qilingan gidroksitsitrik kislotaning yaxshi manbaidir.

Boshqa foydalanish

Daraxt manzarali oʻsimlikdir, yashil barglari va qizil tusli, yumshoq, yosh barglari bilan zich soyabonni hosil qiladi. Shu sababli manzarali hamda soyabonli oʻsimlik sifatida ham foydalaniladi.

Galereya

Pishgan kokum mevasi
Shakar solingan shisha idishga solingan va tetiklik beruvchi kokum siropini tayyorlash uchun quyosh ostida saqlanadigan yangi kokum mevasi
Kokum mevalari sirop uchun tayyorlanmoqda
Quritilgan poʻstloqlardan tayyorlangan kokum ichimligi
Taomga xushbo'ylik berish uchun qo'shilgan kokumning quritilgan po'stlog'i
Kokumdan tayyorlangan solkadhi kokos suti