Matritsa (film)

Matritsa (inglizcha: The Matrix) — 1999-yilda Warner Bros. Pictures tomonidan ishlab chiqarilgan Amerika ilmiy fantastika filmdir. Film „MATRIX「 (Matritsa) tetralogik olamining birinchi filmidir, The Matrix — 1999-yilda chiqarilgan ilmiy-fantastik va jangari film. Filmni Lana va Lilly Wachowski yozgan va rejissyorlik qilgan. Asarda insoniyat ongini boshqaruvchi kompyuter simulyatsiyasi — Matrix konsepti markazda turadi. Film kiberpunk estetikasi, falsafiy g『oyalar va innovatsion vizual effektlari bilan tanilgan.

Ushbu sahifa nomi mavzuning rasmiy tarjimasidir. Iltimos, uni oʻzgartirmang.

The Matrix
Film posteri
Rejissyor(lar)	Aka-uka Wachowskislar
Prodyuser(lar)	Joel Silver
Ssenariynavis(lar)	The Wachowskis
Rollarda	Keanu Reeves Laurence Fishburne Carrie-Anne Moss Hugo Weaving Joe Pantoliano
Bastakor(lar)	Don Davis
Kinematografiya	Bill Pope
Muharrir(lar)	Zach Staenberg
Studiya(lar)	Warner Bros. Village Roadshow Pictures Groucho II Film Partnership Silver Pictures
Distribyutor	Warner Bros. (AQSh) Roadshow Entertainment (Avstraliya)
Chiqarilgan sanasi	1999-yil 31-mart(1999-03-31) (AQSh) 1999-yil 8-aprel(1999-04-08) (Avstraliya)
Davomiyligi	136 daqiqa[1]
Mamlakatlar	AQSh[2] Avstraliya[2]
Til	inglizcha
Byudjeti	$63 million[3]
Daromadi	$463,5 million[3]
Keyingi film	The Matrix Reloaded

Syujet

Kompyuter dasturchisi va yashirin xaker Thomas Anderson (Neo) o『z dunyosining haqiqatiga shubha qiladi. U sirli guruh rahbari Morpheus va jangchi Trinity bilan tanishgach, yashayotgan olami aslida mashinalar yaratgan global simulyatsiya — Matrix ekanini biladi. Mashinalar inson tanalaridan energiya oladi, onglarini esa Matrix orqali band qiladi. Neo 「tanlangan kishi」 sifatida mashinalar tizimiga qarshi kurashda o『z kuchini kashf etadi, ayniqsa Agent Smith kabi tizim agentlari bilan to『qnashuvlarda. Neo haqiqatni tanlaydi, Matrix qoidalarini egadi va oxirida o『zining yangi imkoniyatlarini sinab ko『rib, insoniyatga umid baxsh etadi.

Rollar

Keanu Reeves' — Neo (Thomas A. Anderson) Laurence Fishburne — Morpheus Carrie-Anne Moss — Trinity Hugo Weaving — Agent Smith Joe Pantoliano — Cypher Gloria Foster — The Oracle Marcus Chong — Tank Anthony Ray Parker — Dozer Matt Doran — Mouse

Ishlab chiqarish

Wachowskilar ssenariyni kiberpunk adabiyoti, g『arbiy va sharq falsafasi hamda komiks estetikasi ta’sirida yaratdilar. Vizual til uchun qora-yo『lbars rang palitrasi, yomg『irli shahar manzaralari va 「yashil kod」 ikonografiyasi qo『llanildi. Ko『plab sahnalar Avstraliyada suratga olingan; jang koreografiyasi uchun gonkong uslubidagi wire-fu yondashuvi ishlatildi. Operator Bill Pope dinamik kameralar va keng burchakli kadrlar bilan raqamli/real olam kontrastini kuchaytirdi.

Vizual effektlar va 「bullet time」

Film 「bullet time」 — vaqtni sekinlashtirib, kamerani atrofiy burchaklarda 「muzlatilgan lahza」da harakatlantirish texnikasini ommalashtirdi. Bu usul ko『p kamerali rig, yuqori shatrafot ko『rsatkichlari va keyingi ishlab chiqarishdagi tikuv-tahrir jarayonlarini birlashtirdi. Matrix』ning raqamli 「yashil kod」 estetikasi ham filmning vizual imzosiga aylandi.

Musiqa

Kompozitor Don Davis orkestr va elektron elementlarni birlashtirib, Matrix olamidagi tashvish, kuchlanish va kashfiyotni musiqiy jihatdan aks ettirdi. Saundtrek industrial rock, elektron va breakbeat yo『nalishlarini ham o『z ichiga oladi, muhim sahnalarda ritm va tekstura dramatik dinamikani qo『llab-quvvatlaydi.

Premyera va prokat

Film 1999-yil mart–aprel oylarida AQSh va xalqaro bozorlarida taqdim etildi. Kuchli og『zaki tarqatish, innovatsion treylerlar va vizual effektlar marketingi tufayli prokatda muvaffaqiyat qozondi. 63 million dollarlik budjetga nisbatan global kassada qariyb 468 million dollar yig『ib, studiya uchun katta tijoriy natija berdi.

Tanqidiy qabul

Tanqidchilar filmni falsafiy qatlamlari (haqiqat, erkin irodasi, simulyatsiya), kiberpunk hikoyasi, jang sahnalari va vizual innovatsiyalari uchun maqtadilar. Keanu Reeves』ning Neo obrazi va Hugo Weaving』ning Agent Smith talqini alohida e’tirof etildi. Ba』zi tanqidlar murakkab kontseptlarni pop-kultura ko『rinishida soddalashtirishi va dialoglarining didaktik momentlariga qaratilgan bo『lsa-da, umumiy baho ijobiy bo『ldi.

Mukofotlar

• Oscar (2000) — 4 ta:
  • Eng yaxshi montaj
  • Eng yaxshi ovoz
  • Eng yaxshi vizual effektlar
  • Eng yaxshi ovoz montaji
• BAFTA va boshqa xalqaro mukofotlarda ko『plab nominatsiyalar va yutuqlar.

Meros va ta’sir

The Matrix kiberpunk janrini keng auditoriyaga olib kirdi, 「bullet time」 texnikasini ommalashtirdi va 2000-yillar aksion kino tiliga kuchli ta’sir ko『rsatdi. Internet madaniyati, moda (qora plashlar, ko『zoynaklar), videoo『yinlar va reklama estetikasi filmning imzosidan ilhom oldi. Simulyatsiya, gnosеologiya va postmodern identitet mavzulari pop-madaniyat muhokamalariga kirib keldi.

Davomi va franshiza

• The Matrix Reloaded (2003)
• The Matrix Revolutions (2003)
• The Matrix Resurrections (2021)

Shuningdek, The Animatrix nomli qisqa metrajli antologiya, komikslar, videoo『yinlar va kengaytirilgan transmedia kontent mavjud.

Hikoyalar

• Wachowskilar dastlab The Matrix g『oyasini komiks va kiberpunk adabiyotidan ilhomlanib yozganlar. Ular William Gibsonning Neuromancer romani va yapon anime filmlaridan ta’sirlangan.
• Keanu Reeves film suratga olishdan oldin jang san』ati bo『yicha uzoq mashg『ulotlar o『tkazgan. U bo『yin jarohati tufayli ba』zi sahnalarda ehtiyotkorlik bilan harakat qilgan.
• 「Bullet time」 effekti uchun yuzlab kameralar aylana shaklida joylashtirilib, bir lahzani turli burchaklardan suratga olishgan. Bu texnika keyinchalik reklama va boshqa filmlarda keng qo『llanila boshlandi.
• Carrie-Anne Moss Trinity roli uchun ko『plab kaskadyor mashqlarini bajargan. U birinchi marta filmda katta jangari rol ijro etganini intervyularida ta』kidlagan.
• Hugo Weaving (Agent Smith) o『zining sovuq va robotga o『xshash talaffuzini maxsus mashqlar orqali yaratgan. Uning 「Mr. Anderson」 iborasi pop-madaniyatda mashhur bo『lib ketdi.
• Film suratga olish jarayonida Avstraliya tanlangan, chunki bu joyda byudjet tejamkor va texnik imkoniyatlar keng bo『lgan.

Izohlar

Manbalar

• Wachowskilar, ssenariy intervyulari va ishlab chiqarish materiallari.
• Kino sanoati hisobotlari va prokat ma』lumotlari.
• Tanqidiy sharhlar va akademik maqolalar (kino nazariyasi, kiberpunk).

Rollarda

• Keanu Reeves - Thomas A. Anderson / Neo
• Laurence Fishburne - Morpheus
• Carrie-Anne Moss - Trinity
• Hugo Weaving - Agent Smith