Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf ibn Muhammad Ali (1952—2015) — Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasining muftiysi (1989—1993). Islom ulamolari millatlararo ittifoqining aʼzosi.

Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf
Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi raisi
Mansab davri 1989-yildan – 1993-yilgacha
Oʻtmishdoshi	Shamsiddinxon Boboxonov[1]
Vorisi	lavozim bekor qilingan
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	15-aprel 1952-yil Andijon, OʻzSSR, SSSR
Vafoti	10-mart 2015-yil(2015-03-10) (62 yoshda) Toshkent, Oʻzbekiston
Fuqaroligi	OʻzSSR Oʻzbekiston
Otasi	Muhammad Yusuf ibn Muhammad Ali
Taʼlim	Mir Arab madrasasi
Kasbi	din arbobi
Dini	Islom (sunniylik)
Mukofotlari

Hayoti

Muhammad Sodiq Andijonlik olim Muhammad Ali oʻgʻli Muhammad Yusufning (2004-yilda vafot etgan) oʻgʻli edi^[2].

Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf 1952-yil 15-aprelda O‘zbekistonda diniy olim oilasida tug‘ilgan. Otasi ustoz Muhammad Yusuf o‘g‘liga boshlang‘ich diniy taʼlim bergan, maktabda muvaffaqiyat qozonishi uchun barcha sharoitlarni yaratib bergan, kitobxonlikka mehr uyg‘otgan.

Muhammad Sodiq o‘rta maktabni tamomlagach, 1970-yilda Buxorodagi Mir Arab madrasasida tahsil oladi va uni eksternet bo‘yicha muvaffaqiyatli tamomlaydi. 1973-yilda Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutiga o‘qishga kirdi. 1975-yilda institutni tamomlab, „Sovet Sharq musulmonlari“ jurnalida ishlagan. 1976-yilda Tripolidagi (Liviya) Daʼwa Islamia universitetiga oʻqishga kirdi va uni 1980-yilda imtiyozli diplom bilan tugatdi. Vataniga qaytib, O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasining tashqi aloqalar bo‘limida ishlagan, Imom Buxoriy nomidagi Oliy islom institutida dars bergan. Bu davrda Muhammad Sodiq institut uchun yangi o‘quv dasturini ishlab chiqdi, yangi islomiy fanlarni o‘qitishni yo‘lga qo‘ydi, talabalarni zarur o‘quv va ilmiy adabiyotlar bilan taʼminlashni tashkil qildi. 1986-yilda institut rektori boʻldi.

1989-yil 6-fevralda Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf muftiy — O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy idorasi rahbari, O‘zbekiston mustaqillikka erishish arafasida esa shayx SSSR Oliy Kengashiga deputat etib saylandi va mustaqil O‘zbekistonning birinchi muftiysi bo‘ldi^[3][4].

Mustaqillik bilan xalqqa diniy erkinlik berildi, muftiy Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf O‘zbekistondagi eng mashhur shaxsga aylandi. Xuddi shu yili u SSSR xalq deputati etib saylandi^[5].

1997-yilda Muhammad Sodiq Saudiya Arabistonidagi xalqaro islom tashkiloti Rabita al-Alam al-Islomiy (Islom olami uyushmasi) tarkibidagi musulmon mamlakatlari va Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi davlatlari uchun masʼul etib tayinlandi. U ushbu tashkilot boshqaruv kengashining doimiy aʼzosi edi^{[manba kerak]}.

Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf O‘zbekistondagi vataniga qaytib, ko‘plab diniy asarlar yozishga kirishdi. Musulmonlarning ilmiy va diniy madaniyatini yuksaltirishga bag‘ishlangan respublika bo‘ylab o‘tkazilgan ko‘plab tadbir va yig‘ilishlarda qatnashgan, Qur’oni Karimning o‘zbek tiliga semantik tarjimasini amalga oshirgan, islom ilmlariga oid yuzdan ortiq kitob va tarjimalarini nashr ettirgan^[6].

Faoliyati

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Yangiobod masjidi 2014-yil.

2014-yil 29-iyul hijriy sana boʻyicha 1434-yil Ramazon Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf so‘nggi yillarda Butunjahon islom aloqalari tashkiloti taʼsischilar assambleyasi aʼzosi bo‘lib, Islom.uz sayti orqali O‘zbekiston xalqi orasida diniy madaniyatni rivojlantirish yo‘lida band bo‘ldi^[7]. U doimiy ravishda dunyo boʻylab ilmiy konferensiyalar, seminarlar, uchrashuvlar va uchrashuvlarda qatnashdi.

Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf quyidagi musulmon tashkilotlariga aʼzo boʻlgan:

1. Butunjahon musulmon ulamolari ittifoqi kotiblar kengashi (hammuassis);
2. Islom olami uyushmasi taʼsischilar kengashi (Makka);
3. Butunjahon tasavvuf uyushmasi prezidiumi;
4. Jahon Xalq Islom Rahbarligi Bosh Kotibiyati;
5. Butunjahon islom daʼvati kengashi prezidiumi;
6. Qirollik Islom tafakkuri akademiyasi (Iordaniya);
7. Islom ulamolari va jahon mutafakkirlari assambleyasi ijro byurosi (Makka);
8. Jahon islom universiteti Ilmiy kengashi (Islomobod);
9. Butunjahon masjidlar assotsiatsiyasi.

Muhammad Sodiq islom ulamolarining nodavlat tashkiloti Xalqaro musulmon ulamolari ittifoqi (IUMS) aʼzosi edi^[8].

Shayx sobiq Sovet Ittifoqi prezidenti Mixail Gorbachevga musulmonlar huquqlari muammolarini tushuntirib bergan hisobot taqdim etdi. U musulmonlarga namoz oʻqish, dinni oʻrganish huquqlarini qaytarishni soʻradi. Muhammad Sodiqning Gorbachev bilan uchrashuvida kommunistik rejimda dinga nisbatan siyosatda ijobiy oʻzgarishlar kuzatildi. Muhammad Sodiqning saʼy-harakatlari bilan Sovet Ittifoqida koʻlab masjid va madrasalar qurildi. Musulmonlar oʻzlarining diniy urf-odatlari va marosimlariga rioya qilishlari mumkin edi^[9].

Vafoti

Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf 2015-yil 10-mart 62 yoshida yurak hurujidan vafot etdi^{[10][11][12][13][14]}.

Dafn marosimi Toshkentning eski shahar qismidagi Shayx Zayniddin jome masjidida o‘tdi^[15][16]. Dafn marosimida nafaqat Toshkentdan, balki Oʻzbekistonning barcha viloyatlari va boshqa mamlakatlardan 200—250 mingga yaqin odam bevosita ishtirok etib, mustaqil Oʻzbekiston tarixidagi eng yirik dafn marosimiga aylandi^[17].

Mukofotlari

2023-yil 27-iyunda prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan Oliy darajali Imom Buxoriy ordeni bilan mukofotlangan^[18][19][20].

Xotirasi

• Koreya Respublikasining Kojedo shahrida uning nomiga masjid qurilgan^[21].
• Checheniston poytaxti Grozniydagi koʻchalardan biriga uning nomi berilgan^[22]
• Qozogʻistonning Chimkent shahrida uning nomiga masjid qurilgan^[23].
• Moskva viloyati Balashixa tumanida shayx nomi bilan ayollar va erkaklar madrasasi tashkil etilgan^[24].
• Toshkent shahrining Chilonzor tumanida uning nomi bilan masjid qurilgan.
• Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Istanbul Ta’lim-Tarbiya Akademiyasi tashkil qilindi ^[25][26]

Kitoblari

Asosiy maqola: Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf kitoblari roʻyxati

1994-yildan 2000-yilgacha Muhammad Sodiq oʻttizga yaqin mashhur maqola va yigirma beshta kitob va risolalarni nashr etdi. Koʻpchilik o‘zbek tilida yozilgan, baʼzilari esa rus tiliga ham tarjima qilingan^[27]. Asosiy nashriyot Oʻshdagi Islom madaniyat markazi matbuotining Qorasuv boʻlimi edi^{[manba kerak]}.

Muhammad Sodiq kitoblari orasida: Tafsiri hilol (Qur’oni Karim maʼnolarining tarjimasi va tafsiri, 6 jildda), Hadis va hayot (Hadis va hayoti, islom tarixi va barcha tafsilotlari haqida tizimli ravishda batafsil soʻz yurituvchi kitoblar turkumi, barcha paygʻambarlar tarixi.., 40 jild atrofida), Ruhiy tarbiya (Maʼnaviyat tarbiyasi, 3 jild), Kifoya (fiqh (Islom huquqi) 3 jildli kitoblar) va boshqa koʻplab islomga oid kitoblar, bukletlar, audio va video materiallar hamda Imom al-Buxoriyning mashhur kitoblarining oʻzbek tiliga tarjimalari bor.

Muhammad Sodiq 2002-yildan beri oʻz kitoblarida eʼtiqod ichidagi boʻlinishlarni engib oʻtishga intilayotgan islom harakati uslubida quyidagi aqidani yozib kelgan:

Bizning shiorimiz: Haqiqiy iymonga, sof Islomga intilamiz, Qurʼon va Sunnatni ularga amal qilish uchun oʼrganishni istaymiz va Islom ilmini yoyishni istaymiz. Biz haqiqiy mujtahidlar — muborak ajdodlarga (as-Salaf as-Solihun) ergashishni xohlaymiz; toqat va birodarlikni (musulmonlar) yoyishni istaymiz. Shuningdek, biz diniy savodsizlikni yoʼq qilishni, qarama-qarshilik va boʻlinishlarimizga chek qoʻyishni, aqidaparastlik va gunohkor ishlarimizni tozalashni xohlaymiz^[28].

Yana qarang

• Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf kitoblari roʻyxati
• Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf masjidi (Toshkent)
• Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf masjidi (Janubiy Koreya)