Prunus domestica
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
El bronbaro, brognaro o amołaro el xe na pianta col nome sientìfego Prunus domestica, de ła fameja de łe Rosaceae che el produze fruti ciamai bronbe, brogne o àmołi.
In todesco i se ciama Zwetschge o Pflaume, in ingleze plum, in slovenjo slíva, in itałian prugna o susino.
Orizenària de l'Asia menor, sta pianta ła xe sta portà dai Romani inte l'area del Mediteràneo inte el 150 v.C. e da là ła se ga difondesta in tuta Eoropa.
El bronbaro el połe rivar a èsar alto anca 10 metri e el crese fin ai 1500 metri de altesa. Ła scorsa ła xe grizo-scura, i fiori bianchi e łe foje łe ga na forma de ponta de lansa coi bordi a dinti de sega.
I fruti ovałi (diti bronbe, brògne o àmołi), i vien fora da zunjo a otobre e i xe o blu, roso-vioła o xałi a segonda de łe varietà. I àmołi, in partegołare, i xe i fruti załi de ła subspece syriaca (in todesco i xe diti Mirabelle, in inglexe mirabelle plums). Oltre che èsar magnai crui, i se dòpara anca par far torte, licuori par ła coresion del cafè e na graspa ciamada Slivovitz, inte i Balcani e inte i altri Stati de l'Eoropa orientałe. In Zermània, inte ła Foresta Nera, i fa ła graspa de àmołi (Mirabelleschnaps).
Bronbe
Bronbe
Àmołi
Remove ads
Produsion
Sto fruto el se tołe su da zugno a otobre, co ła pusibiłità de otegner fin a sincue butae.
Par stabiłir el grado de maurasion se vàłuta el grado rifratomètrego, ła rezistensa de ła polpa (mezurada col penetròmetro) el raporto intrà sołidi sołùbiłi/asidità totałe e inte ła fin ła variasion del cołore de fondo de ła scorsa.
I primi buti i ze in zènare i mejo, fin rivar ai ùltemi che i darà fruta de segonda cuałità.
Vedesta ła nadura organołètega de ła polpa, sta fruta ze cuazi inùtiłe da conservar in frigo, parché ła polpa ła tende vegner mora.
La cultivasion de l'àmoło ła ze fata zeneralmente segondo łe seventi tècneghe:
- pitaro baso (sesti 5,5 x 3 m)
- palmeta iregołare (4,5 x 3 m)
- palmeta lìbara (4,5 x 3 m)
Ła irigasion, ła se dimostra fondamentałe co ze drio ła fioridura. Ła bruscada ła ze difarente in baze a ła spece. Par el suzin eoropeo ze inportante dasarghe na bona cuantità de buti.
Remove ads
Varietà
Racuante cultivar łe ze orizenàrie de l'Azia, altre de l'Eoropa o de ła Mèrica. Ła ze na pianta cultivada in tuto el mondo e inte el partegołare in Eoropa.
I deriva da difarenti spece ingrupae in 3 prinsipałi categorie[2]:
- Grupo aziàtego-eoropeo (P. domestica, P. insititia, P. cerasifera)
- Grupo cino-japonezo (P. salicina)
- Grupo merican (P. americana)
Taxonomia
Prunus domestica descrivesta da Carlos Linneo e publegà in Species Plantarum 1: 475, in el ano 1753.[3]
Prunus adenopoda descrivesta da Koord. & Valeton e publegà in Bull. Inst. Bot. Buitenzorg No. 2, 10 (1899).[4]
Prunus: nome zenèrego che provien da on antigo nome grego (προύνη), e dopo latin (prūnus, i). Za doparà, intrà chełi altri, da Virgilio (Geórgicas, 2, 34) e Plìnio el Vècio (Historia naturalis,13, XIX, 64)[5][6]
domestica: epíteto latin che signìfega "cultivada"[7]
- Sinonimia
- Druparia insititia Clairv.
- Prunus communis Huds.
- Prunus communis subsp. domestica (L.) Syme in Sm.
- Prunus communis var. domestica (L.) Huds.
- Prunus domestica (L.) B.Boivin
- Prunus domestica subsp. insititia (L.) Fiori & Paol.
- Prunus domestica L. subsp. domestica L.
- Prunus domestica subsp. italica var. claudiana
- Prunus domestica subsp. oeconomica Borkh. ex C.K.Schneid.
- Prunus domestica L.
- Prunus domestica var. syriaca (Mirabela)
- Prunus insititia L.[8]
- Prunus oeconomica Borkh.
- Prunus oeconomica var. domestica (L.) Borkh.
- Prunus sativa subsp. domestica (L.) Rouy & E.G.Camus
- Prunus sativa Rouy & E.G.Camus in Rouy & Foucaud[9][10]
Varda anca
Notasion
Altri projeti
Linganbi foresti
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads