Cołònia de ła Corona Britànega

La cołònia de ła corona britànega (in ingleze: Crown colony), conosesta anca inte el XVII secoło cofà Cołònia reałe (in ingleze: Royal colony), el ze sta un tipo de aministrasion cołoniałe del Regno de Gran Bretagna e dopo de l'Inpero britànego.

Voxe prinsipałe: Inpero britànego.

Cołònia de ła Corona Britànega

Le cołònie de ła corona, o reałi, łe zera aministrae da un goernatore nomenà dal monarca. Da ła metà del XIX secoło, el sovran el ghea nomenà i goernatori reałi drio el consejo del Segretàrio de Stato par łe Cołònie. La prima "Cołònia reałe" ła ze sta ła Cołònia de ła Virginia, inte i atuałi Stati Unii.

L'espresion ła ghea continuà vegner doparada finmente al 1981, co che ła nova leje su ła nasionałità britànega ła ghea reclasifegà łe cołònie britaneghe restanti cofà "Dipendense britàneghe" ("British Dependent Territories"). Dal 2002 sti cuà i ze conosesti cofà "Teritori britàneghi de oltremare" ("British Overseas Territories").

Tipi de cołònie de ła corona

Partindo dal 1918, i zera susistii tre tipi de cołònie de ła corona, co vari gradi de autonomia:

• Cołònie de ła corona co conseji raprezentativi che łe gaveva una o du càmare lejislative, formae da menbri nomenai da ła Corona e da racuanti raprezentanti ełezesti localmente.
• Cołònie de ła corona co conseji nomenai che łe gaveva conseji formai da menbri nomenai da ła Corona, co racuanti menbri nomenai in raprezentasion de ła popołasion locałe.
• Cołònie de ła corona aministrae diretamente da un Goernatore che łe gaveva menor autonomia.

Lista de łe cołònie de ła corona

Àfrica

Cołònia	Dal	Al	Cànbio de status
Teritòrio de Basutoland	1884	1964	Ła devien protetorà britànego inte el 1964; de sevente el divien indipendente cofà Lesotho inte el 1966.
Bechuanaland britànego	1885	1895	Anetesto da ła Cołònia del Cao inte el 1895.
Mauritius	1903	1968	-
Cołònia del Cao	1806	1910	Ła devien parte de l'Union Sudafricana inte el 1910.
Gànbia	1888	1965	Ła devien indipendente cofà Gànbia
Costa d'Oro	1821	1957	Ła devien indipendente cofà Ghana
Kenya	1920	1963	Unia col Protetorà del Kenya inte el 1963 par formare el paeze indipendente del Kenya.
Cołònia del Natal	1843	1910	Ła devien parte de l'Union Sudafricana inte el 1910.
Nizèria	1814	1960	Ła devien indipendente cofà Nizèria.
Rhodèsia Sud	1923	1980	Ła devien indipendente cofà Zinbabwe.
Sierra Leon	1808	1961	Ła devien indipendente cofà Sierra Leon.
Sant'Elena, Ascension e Tristan da Cunha	1834	1981	Ła devien Teritori Britàneghi de Oltremare.

Amèrica

Cołònia	Dal	Al	Cànbio de status
Provincia del Quebec	1763	1791	El ze sudividesta intrà Baso Cànada e Alto Cànada
Baso Cànada	1791	1841	Reunio co l'Alto Cànada par formare ła Provincia del Cànada, dopo de ła parénteze de ła Repùblega del Baso Cànada (1838)
Alto Cànada	1791	1841	Reunio col Baso Cànada par formar ła Provincia del Cànada
Provincia del Cànada	1841	1867	Ła devien parte del Dominion del Cànada (Provincia del Québec e de l'Ontàrio).
Cołònia de l'Ìzoła de Vancouver	1848	1866	Confluise inte ła Cołònia de ła Cołunbia britànega
Cołònia de ła Cołunbia britànega	1866	1871	Ła devien parte del Dominion del Cànada (Provincia de ła Cołunbia Britànega).
Cołònia de Teranova	1583	1907	Ła devien Dominion de Teranova, che inte el 1949 el divien parte del Cànada (Provincia de Teranova e Labrador)
Cołònia del Connecticut	1636	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del Connecticut).
Cołònia del Delaware	1664	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del Deławare).
Cołònia de Rhode Island e de łe Piantazon de Providence	1806	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del Rhode Island).
Cołònia de ła Virginia	1624	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Virginia).
Provincia de ła Carolina del Nord	1729	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Carolina del Nord).
Provincia de ła Carolina del Sud	1729	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Carolina del Sud).
Provincia de ła Georgia	1732	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Georgia).
Provincia del Maryland	1632	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del Maryland).
Provincia de ła Massachusetts Bay	1692	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del Massachusetts).
Provincia del New Hampshire	1692	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del New Hampshire).
Provincia del New Jersey	1702	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato del New Jersey).
Provincia de New York	1691	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de New York).
Provincia de Pennsylvania	1681	1776	Ła devien parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Pennsylvania).
Florida orientałe	1763	1783	Inte el 1783 ła ze cedesta a ła Spagna; inte el 1822 ła divien Teritòrio de ła Florida; inte el 1845 parte dei Stati Unii de l'Amèrica (Stato de ła Florida).
Florida osidentałe	1763	1783	Inte el 1783 ła ze cedesta a ła Spagna; dopo ła divien parte dei Stati Unii de l'Amèrica.
Guyana britànega	1831	1966	Ła devien indipendente (Guyana).
Honduras britànego (Bełize, dal 1973)	1884	1981	El devien un reame del Commonwealth (Bełize).
Cołònia de ła Zamàega	1865	1962	Ła devien un reame del Commonwealth (Zamàega).
Bermuda	1684	1981	Ła devien Teritori britàneghi de oltremare.
Ìzołe Cayman	1962	1981	Ła devien Teritori britàneghi de oltremare.
Ìzołe Falkland	1841	1981	Ła devien Teritori britàneghi de oltremare.
Saint Christopher-Nevis-Anguiła	1980	1981	Se sudivide intrà Saint Kitts e Nevis (reame del Commonwealth) e Anguiła (Teritòrio britàneghi de oltremare, dopo de ła parénteze de ła Repùblega de Anguiła).
Bahamas	1912	1973	Ła devien un Reame del Commonwealth (Bahamas).
Trinidad e Tobago	1888	1962	Ła taca formar parte del Commonwealth de łe Nasion

Àzia

Cołònia	Dal	Al	Cànbio de status
Cołònia de Aden	1937	1963	Ła devien parte de ła Federasion de l'Arabia Sud inte el 1963; de sevente el divien parte de ła Repùblega Democràtega Popołare del Yemen inte el 1967.
Borneo del Nord	1946	1963	Ła devien parte de ła Małaysia inte el 1963.
Cołònia del Sarawak	1946	1963	Ła devien parte de ła Małaysia inte el 1963.
Ceylon	1815	1948	Ła devien indipendente cofà Ceylon inte el 1948.
Cołònia de Hong Kong	1841	1981	Ła devien dipendensa britànega inte el 1981; de sevente el vien cedesta a ła Cina inte el 1997.
Ceylon britànego	1824	1948	Ła devien Dominion de Ceylon
Cołònia de Labuan	1846	1890
Cołònia de Singapore	1946	1963
Stabiłimenti del Streto	1786	1946

Eoropa

Cołònia	Dal	Al	Cànbio de status
Cipro	1914	1960	Ła devien indipendente cofà Cipro inte el 1960.
Zibiltera	1713	1980	Ła devien dipendensa britànega inte el 1981.
Cołònia de Malta	1800	1964	Ła devien indipendente cofà Malta inte el 1964.

Oseània

Cołònia	Dal	Al	Cànbio de status
Novo Gàłes del Sud	1788	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Queensland	1824	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Victòria	1851	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Austràlia Sud	1834	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Austràlia Osidentałe	1829	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Cołònia de ła Tasmània	1803	1901	Ła devien parte del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1901.
Teritòrio de ła Papuàzia	1888	1902	Ła devien teritòrio esterno del Commonwealth de l'Austràlia inte el 1902.
Cołònia de ła Nova Zełanda	1841	1907
Ìzołe Gilbert e Ellice	1916	1976	Separasion de łe cołònie Ìzołe Gilbert e Tuvalu prima de ła so respetiva indipendensa inte el 1979 e 1978.
Ìzołe Sałomon britàneghe	1953	1978	Indipendensa (protetorà co goernatore britànego)
Ìzoła de Norfolk	1788	1914
Fizi	1874	1970	Indipendensa