Forsa

Na forsa xe na grandesa fìxega vetoriałe che ła se manifesta inte el interasion de do o pì corpi, sia a liveło macroscopico, sia a liveło de łe partisełe elementari, ła so carateristega xe queła de indure na variasion del stato de quiete o de moto dei corpi stesi; in prexensa de pì forse, xe ła rixultante de ła łoro conpoxision maetmatega a determinare ła variasion del moto. Ła forsa ła xe descrita clasicamente da ła seconda lexe de Newton come derivata tenporałe de ła quantità de moto de un corpo. Ła forsa ła xe na grandesa vetoriałe.

Na forsa xe de frecuente descrita come na spinta o na trasion. Łe forse łe pol esare dovùe a fenomeni cuałi ła gravità, el magnetismo, o quałunque altro fenomeno che induca un corpo ad acelerare.

In formuła:

${\displaystyle {\vec {F}}={\frac {{\mbox{d}}{\vec {p}}}{{\mbox{d}}t}}={\frac {{\mbox{d}}(m{\vec {v}})}{{\mbox{d}}t}}}$

che, inte el caxo ła masa del corpo sia costante, se riduce a:

${\displaystyle {\vec {F}}=m{\frac {{\mbox{d}}{\vec {v}}}{{\mbox{d}}t}}=m{\vec {a}}}$

Ła lexe evidensia imediatamente el caratere vetoriałe de ła forsa, in quanto ła derivata de un vetore xe oncora un vetore.

Unità de mexura

Sistema internasional

L'unità de mexura de ła forsa inte el SI xe el newton, definìo come:

${\displaystyle \mathrm {1\,N=1\,{\frac {\mathrm {kg} \cdot \mathrm {m} }{s^{2}}}} }$

Tenendo conto del secondo prinsipio de ła dinamica, podemo quindi afermare che na forsa de 1 N inprime a un corpo co ła masa de 1 kg l'acelerasion de 1 m/s².

Altri sistemi de unità de mexura

Inte el sistema CGS ła forsa se mexura in dyne.

Efeti

A liveło pràtego łe forse aplicae a un dato corpo łe pol 'vere do difarenti tipi de efeti:^[1]

• efeti statisi: el corpo, anca se sotoposto a forse, rimane in quiete; ciò sucede quando łe forze prexenti łe se bilansa exatamente;
• effetti dinamisi: łe induse variasion inte ła quantità de moto del corpo.

Se dixe anbiente de un corpo propio l'insieme de łe forse che altri corpi i exersita so di eso.

Secondo ła lexe de Hooke inte na moła ło spostamento da ła poxision de ripoxo xe proporsionałe a ła forsa aplicà

Forse fondamentałi de ła natura

Secondo łe teorie sientifighe attualmente pì acreditae, in natura existe quatro forse, o mejo interasion fondamentałi che łe opera so corpi: ła gravità, l'interasion eletromagnetica l'interasion nucleare forte e l'interasion debołe. Ła prima, secondo ła teoria de la relatività xe un efeto de ła giometria del spasio-tenpo, mentre łe altre tre interasion, che łe xe de łe teorie de gauge, łe xe dovùe a scanbi de particełe, dete boxoni de gauge, secondo ła seguente tabeła:

Forsa eletromagnetica		Forsa nucleare debołe		Forsa nucleare forte
Fotone	${\displaystyle \gamma }$	Boxoni vetori	W+, W -, Z	Gluoni	g

El modeło stàndar fornise un riquadro coerente inte el cuałe łe xe inserie łe tre teorie de gauge, mentre a uncò xe stà inposìbiłe ricondure a eso na version quantistega de ła gravità, anca se ła xe stà teorixà na particeła mediatrise (el graviton) de ła cuałe nò se ga evidense enpirighe.