Kalifornii (himine element)

Kalifornii (Cf — californium latinan kelel) om 98nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes, aktinoidoiden gruppaspäi (koumanz' grupp, seičemenz' period), vanhtunuden klassifikacijan mödhe sijazihe koumanden gruppan laptalagruppas (IIIB).

Puhtaz kalifornii

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

98	2 8 28 32 18 8 2
Cf 251,0796
Kalifornii

Kalifornijan spektran nägui pala

Ühthine ümbrikirjutand

Ei voi löuta kalifornijad londuses, vaiše antropogenižen augotižlibundan jäl'gid. Se om ratud transplutonine element. Amerikaine Glenn Siborg-himik da hänen kollegad saiba puhtast kalifornijad ezmäižen kerdan vl 1950. Element om nimitadud avaidajiden Berkli-lidnan Kalifornijan universitetan oiktastuseks i AÜV:oiden Kalifornii-štatan (valdkundan) mödhe.

²⁵²Cf-radionuklid om toksine lujas.

Fizižed ičendad

Kalifornii om radioaktivine hobedaižvauged metall. Kristalline segluz om kaks'jaine geksagonaline ninev.

Atommass — 251,0796. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 15,1 g/sm³. Suladandlämuz — 1173 K (900 C°). Kehundlämuz — 1743 K (1470 C°).

Tetas 20 izotopad 237..256 atommassanke i üks'jäšt 249m-izomärad (sen T_½=45 mikrosekundad), kaik oma ratud radioaktivižed. Kaikiš hätkembad oma ²⁵¹Cf 858 vot pol'čihodamižen pordonke, ²⁴⁹Cf (T_½=351 vot), ²⁵⁰Cf (T_½=13,08 vot) i ²⁵²Cf (2,645 vot). Izotopad 237, 238, 240, 242, 246 i 255 hajetas α-, β-čihodamižen i erasti südäitukun spontanižen jagamižen kal't, izotopad 239, 241, 243..245, 247 i 253 nomeranke — α- i β-čihodamižen kal't, izotopad 248..250 i 252 — α-čihodamižen i erasti südäitukun spontanižen jagamižen kal't, kalifornii-251 — α-čihodamižen kal't, izotopad 254 i 256 — südäitukun spontanižen jagamižen kal't, mugažo erasti α- i kaksitadud β-čihodamižen kal't. Izotopad 237, 238, 240, 242 i 246 kändasoiš berklijaks, kürijaks i erazvuiččikš elementoikš, izotopad 239, 241, 243..245 i 247 — berklijaks i kürijaks, izotopad 248..250 i 252 — kürijaks i erazvuiččikš elementoikš, kalifornii-251 — kürijaks, kalifornii-253 — einšteinijaks i kürijaks, izotopad 254 i 256 — erazvuiččikš elementoikš, kürijaks i harvoin fermijaks, kalifornii-255 — einšteinijaks, kürijaks da erazvuiččikš elementoikš.

Kävutand

Ottas kävutamižhe kalifornijad-252 tedos — radiohimižiš tedoidusiš. Voib kävutada neitroniden purtkeks. Metallan kritine (čepiižen reakcijan) mass om viž kilogrammad, erasiden vezisoliden — kümne grammad.

Kaik kalifornii tegese atomreaktoriš lujas penikaižin verdoin, berklijaspäi päpaloin. Kalifornii om kaikiš kal'hembiš metalloišpäi, üks'jäine gramm maksab sadad millionoid US$. Sadas Ok-Ridžan (Tennessi, AÜV) i Dimitrovgradan (Ul'janovskan agj, Venäma) tedokeskusiš. Kaik om kogotud kahesa grammad mail'mas.

Irdkosketused

• Kalifornii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz kalifornijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (venäkelel)