Americii

Americii (Am — americium latinan kelel) om 95nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes, aktinoidoiden gruppaspäi (koumanz' grupp, seičemenz' period), vanhtunuden klassifikacijan mödhe sijazihe koumanden gruppan laptalagruppas (IIIB).

Puhtaz americii

95	2 8 25 32 18 8 2
Am 243,0614
Americii

Ühthine ümbrikirjutand

Ei ole americijad londuses, se om ratud transplutonine element. Amerikaine Glenn Siborg-himik da hänen kollegad Berklin tedoiduzkeskusespäi saiba puhtast americijad ezmäižen kerdan Čikagon universitetan laboratorijas vl 1944. Element om nimitadud Amerik-kontinentan mödhe.

Americii da sen ühtnendad oma toksižed!

Fizižed ičendad

Americii om pehmed tagokaz radioaktivine hobedaižvauged metall. Kristalline segluz om kaksitadud geksagonaline, kändase kubižeks 1075 C° lämudel. Elementan α-čihodamine ozutase paštmižeks pimeduses.

Atommass — 243,0614. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 12 g/sm³. Suladandlämuz — 1449 K (1176 C°). Kehundlämuz — 2880 K (2607 C°, lugustusen mödhe).

Tetas 18 ratud radioaktivišt izotopad 229, 230 i 232..247 atommassanke i niiden kahesa izomärad. Kaikiš hätkembad izotopad oma ²⁴³Am (T_½=7370 vozid), ²⁴¹Am (432,2 vot) i ²⁴⁰Am (50,8 časud). Kaikiš hätkembad eläjad izomärad oma ^242m1Am 141 vot pol'čihodamižen pordonke, ^244mAm (T_½=26 minutad) i ^246m1Am (25 minutad). Izotopad hajetas α-čihodamižen (nomer 229), α- i β-čihodamižen kal't (izotopad 233, 235..240), americii-230 — β-čihodamižen i südäitukun spontanižen jagamižen kal't, izotopad 232 i 234 — α-, β-čihodamižen i südäitukun spontanižen jagamižen kal't, americii-241 — α-čihodamižen, harvoin klasterčihodamižen i südäitukun spontanižen jagamižen kal't, americii-243 — α-čihodamižen i harvoin südäitukun spontanižen jagamižen kal't, izotopad 242, 244..247 — β-čihodamižen kal't. Americii-229 kändase neptunijaks, americii-230 — plutonijaks i erazvuiččikš elementoikš, izotopad 232 i 234 — plutonijaks, neptunijaks i erasti erazvuiččikš elementoikš, izotopad 233, 235..240 — plutonijaks i neptunijaks, izotopad 241 i 243 — neptunijaks i harvoin erazvuiččikš elementoikš, izotop 242 i izomär 244m — kürijaks i plutonijaks, izotopad 244..247 — kürijaks.

Himižed ičendad

Metall om luja endištai, segoib muiktusiš hüvin. Muigotandmärad: +2..+7, kaikiš enamba levitadud om +3.

• Muigotase hapanikal, americijan hapanduz(II) sädase sen mairhes, hapanduz(IV) — liigas:

${\displaystyle {\mathsf {2Am+O_{2}\ {\xrightarrow {t}}\ 2AmO}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Am+O_{2}\ {\xrightarrow {t}}\ AmO_{2}}}}$

• Reagiruib hulanke vedenke^[1]:

${\displaystyle {\mathsf {2Am+6H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 2Am(OH)_{3}\downarrow +3H_{2}\uparrow }}}$

• Ičekeskentehmine mäneb vähäkoncentriruidud muiktusidenke, koumevalentižen americijad solad sädasoiš:

${\displaystyle {\mathsf {2Am+6HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2AmCl_{3}+3H_{2}\uparrow }}}$

${\displaystyle {\mathsf {8Am+30HNO_{3}\ \xrightarrow {} \ 8Am(NO_{3})_{3}+3N_{2}O\uparrow +15H_{2}O}}}$

Kävutand

Americii-243 kävutadas tedos — radiohimižiš tedoidusiš i samha toižid transuranižid elementoid. Ottas kävutamižhe vähäradioaktivišt americii-241-izotopad tegimišton märičendladimiš i savun andimiš.

Kaik americii tehtas atomreaktoriš lujas penikaižin verdoin.