Gelii

Gelii (He — helium latinan kelel) om kahtenz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om kahesandestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan päalagruppas, VIIIA), tabluden ezmäižes periodas.

Kolb puhthanke gelijanke

2	0 0 0 0 0 0 2
He 4,002602
Gelii

Gelijan spektraližed pirdad

Ičetehtud gelii-neonižen lazeran ezmäine avaiduz, minutan hätkte video

Ühthižed andmused

Gelii om levitadud londuses lujas (23 % massan mödhe, kahtenz' sija vezinikan jäl'ghe), sikš miše se om stabiline substancii lujas i om kaičenus tähäsai Suren Poukahtusen aigaspäi. Nügüd' se sündub tähthiš levitadud vezinikaspäi. Element om harv Mas, sündub radioaktivižiden metalloiden čihodamižes da putub londuseližhe gazha, kudambaspäi sidä sadas-ki madallämuzdistilläcijal.

Francijalaine Pjer Žansen- i britanine (anglijalaine) Norman Lokjer-astronomad avaižiba uden elementan Päiväižen spektras läz ühtenaigašti vl 1868. Kahtes vodes Lokjer tariči nimitada sidä gelijaks (amuižgrek.: ἥλιος helios «päiväine»)^[1].

Fizižed ičendad

Gelii om inertine mujutoi üks'atomine gaz maguta da hajuta.

Atommass — 4,002602. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 0,00017846 (+20 C°) g/sm³. Suladandlämuz — 0,95 K (−272,2 C°). Kehundlämuz — 4,22 K (−268,93 C°), se om kaikiš madalamb tetabiden substancijoiden keskes.

Londuseline gelii kogoneb kahtes izotopaspäi (⁴He — 99,99986 %, ³He — 0,00014 %). Sen ližaks tetas seičemed ratud izotopad 2 (diproton) i 5..10 atommassanke, kaikiden niiden pol'čihodamižen pord om sekundan lühüdamb. Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomer 2), β- i neitronižen (nomer 8) vai muite β-čihodamižen kal't (nomer 6), kändasoiš vezinikaks (nomer 2), litijaks i vezinikaks (izotopad 6 i 8). Izotopad nomer 5, 7, 9 i 10 kändasoiš gelijan toižikš izotopoikš neitonižen čihodamižen kal't.

Himižed ičendad

Element om kaikiš inertižemb Mendelejevan tabludes. Ei ole löutud himišt reakcijad völ, kudambas gelii ühtniži. Sädab vaiše erasid stabilitomid ühtnendoid — eksimeroid.