Genui

Genui (ital.: Genova [ˈdʒɛːnova], ligur.: Zena [ˈzeːna], latin.: Genua / Ianua, angl.: Genoa [ˈdʒɛnoʊə], franc.: Gênes) om Italijan kudenz' lidn eläjiden lugun mödhe. Se om Genujan provincijan da Ligurii-agjan administrativižeks keskuseks. Italijan kaikiš järedamb meriport radab lidnas (51,3 mln tonnoid jüguid vl 2012).

Genui
Genova (ital.)
Zena (ligur.)
Genua / Ianua (latin.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Italii
Eläjiden lugu (2018)	580,097 ristitud
Pind	240,29 km²
Pämez'	Sil'vija Salis (semendku 2025—, Silvia Salis)
Telefonkod	+39−010
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Lidnan transportkart ezilidnoidenke (2011)

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud 6.-5. voz'sadal edel meiden erad. Lähevenui laht oli kävutamas edel sidä jo hätken aigan.

11. voz'sadaspäi i vhesai 1797 Genui oli Genujan Tazovaldkundan pälidnaks. Vhesai 1380 äjad Keskmeren i Mustmeren portad da territorijad oliba necen tazovaldkundan ohjastusen al.

Lugedas Genujad Hristofor Kolumban kodilidnaks.

Genui šingotase järedal meriportal, erazvuiččel laivansauvomižel (jahtad, kruizlaivad, sodalaivad), elektrotehnižel tegimištol, kivivoin ümbriradmižel, aerokosmižel sarakol, sömtegimištol sijaližel torhudel (vin, olivanvoi). Lidnaglomeracijan kogosüdäiprodukt oli US$30,1 mlrd ekvivalentas vl 2011. Vll 1950−1980 raudan metallurgii oli šingotadud.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz agjas i valdkundas vn 2018 kartal

Lidn sijadase Italijan lodehes. Se vedase 30 kilometrad pidust' Ligurižen meren randištod, om röunatud Apenninil pohjoižespäi, seižub 20 metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Kaikuččen rajonan klimat om erazvuitte lidnan sijadusen tagut mererandan i korktoiden mägiden keskes ülemb mi tuha metrad ü.m.t. kortte. Klimat om subtropine Keskmeren mererandal, tulleikaz päivoikaz. Voden keskmäine lämuz om +16,6 C°, kezakun-sügüz'kun +21,8..+25,1 C°, tal'vkun-uhokun +9,1..+10,1 C°. Ekstremumad oma −8,5 C° (viluku) i +38,3 C° (eloku). Kezaaigan minimum om +7,3 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +22,5 C° (uhoku). Paneb sadegid 1040 mm vodes, enamba redukus (150 mm) i kül'mkus (200 mm), vähemba heinkus (26 mm).

Tobmuz

Lidnan administrativižed ümbrikod (2007)

Genujan kund (kommun) jagase ühesaks nimitadud administrativižeks ümbrikoks (üks'lugu ital.: municipio, äilugu municipi), ned alajagasoiš läz 70 nimitadud fartalaks (quartieri). Käskusenandajan tobmuden pä om lidnan municipaline suim, kogoneb 40 ühtnijaspäi.

Lidnankundan tobmuden pämez' om mer (ital.: sindaco di Genova). Valitas händast kaikel rahvahal videks vodeks, ühten toižen strokun voimuz om olmas. Edeližed lidnan pämehed oma Marko Bučči (Marco Bucci, kezaku 2017 — tal'vku 2024), Marko Doria (Marco Doria, semendku 2012 — kezaku 2017).

Eläjad

Vn 2011 Italijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 608 493 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 816 872 eläjad vl 1971. Se poleneb madalan sündutandmäran tagut. Läz 1,5 mln ristituid elädas lidnan aglomeracijas (2011).

Znamasine üläopendusen aluzkund om Genujan universitet^[1] (Università di Genova, UniGe, 31,8 tuh. üläopenikoid 2021/22 openduzvodel), sen aluz om pandud vl 1481. Universitet kogoneb vides školaspäi, kaik 23 departamentad alištudas niile.

Transport

Avtobusad, trolleibusad, funikulörad da liftad (kümne) oma kundaližeks transportaks lidnas. Kebn metro radab lidnas vspäi 1990, siš üks'jäine jono om 7,1 km pitte, vspäi 2012 om kahesa stancijad. Avtobusoiden, trolleibusoiden i metropolitenan ohjanduzkompanii om AMT (Azienda Mobilità e Trasporti S.p.A.). Genui om järedaks raudtesol'meks, kaks' päraudtestancijad i viž čuradust. Passažirine meriport vasttab ehtatimid i kruizlaivoid (3,2 mln passažiroid vl 2007).

Rahvahidenkeskeine civiline Genui-lendimport Hristofor Kolumban nimed^[2] (GOA / LIMJ, 1,4 mln passažiroid vl 2018) sijadase kümnes kilometras päivlaskmha lidnan keskuzpalaspäi. Sišpäi tehtas reisid Evropan erasihe-se maihe, mugažo Italijadme.

Galerei

• 
  Doria-Tursi-pert'kulu (2006), se om Genui-lidnan municipaližen suiman ištundoiden sijaduseks vspäi 1848
• 
  Pühän Lorencon päjumalanpert' (riman katoline jumalankodikund), vn 2005 nägu
• 
  Azjaline San Benigno-rajon vl 2015
• 
  Genujan ozutelendkeskuz (2010)
• 
  Genujan kommertižen portan ühthine nägu vn 2007 vilukus
• 
  Saudud ratud pol'sarel rahvahidenkeskeine Genui-lendimport Hristofor Kolumban nimed vl 2008
• 
  Genova Piazza Principe-päraudtestancii vl 2023 (kaks'kümne platformad)
• 
  Genova Brignole-päraudtestancii vl 2007 (ühesa passažirišt i kaks' jüguplatformad)

Lidnan ühthine nägu vn 2009 semendkus