Kabul

Kabul (puštu i dari: کابل, puštu [kɑˈbəl], dari [kɑːˈbʊl]) om Afganistanan pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om Kabulan agjan administrativine keskuz mugažo.

Kabul
کابل

Flag
Valdkund	Afganistan
Eläjiden lugu (2022)	4,954,000 ristitud
Pind	1,028,24 km²
Pämez'	Hamdulla Nomani (eloku 2021—, Hamdullah Nomani)
Telefonkod	+93−20
Aigvö	UTC+4:30

Istorii

1. voz'tuhal EME lidn mainitase Kubha-nimenke Rigvedas («idealine sija elämhä mägil») i Avestas. Ahemenidoiden aigan nimitihe lidnad jo Kabura:ks, se kändihe zoroastrizman, buddizman i induizman kul'turižeks keskuseks.

Kabulan legaline ižanduz šingotase šlibakoiden tehmižel, meblin, kanghiden i saharan pästandal, torguindal.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan päivnouzmas, ühtennimižen Kabul-jogen randoil (460 km pitte, Indan oiged ližajogi), 1791 m ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Klimat om kontinentaline pol'kuiv korktoiden mägiden. Voden keskmäine lämuz om +12,1 C°, kezakun-elokun +22,8..+25 C°, tal'vkun-uhokun −2,3..+0,6 C°. Ekstremumad oma −25,5 C° (viluku) i +37,8 C° (heinku). Kezaaigan minimum om +3,1 C° (kezaku), tal'vaigain maksimum om +20,4 C° (tal'vku). Paneb sadegid 312 mm vodes, enamba uhokus-sulakus (60..72 mm kus), kuiv sezon oleskeleb kezakus-redukus (14 mm kus). Ei olele haloid semendkus-sügüz'kus. Lämuz vajehtase päiveses 10..15 C° röunoiš voden joga päiväl, se om lidnan klimatan eriližuz.

Tobmuz

Lidnan pämez' paneb radnikusele 22 nomeruidud rajonan (nāhia) pämehid.

Edeližed lidnan pämehed (merad) oma Mohammad Daud Sultanzoi (sulaku 2020 — eloku 2021, Mohammad Daoud Sultanzoy), Šohib Rahim (velgusentäutai, reduku 2018 — uhoku 2019, Shoaib Rahim)^[1], Mohammad Junus Nauandiš (viluku 2010 — tal'vku 2014, Muhammad Yunus Nawandish).

Eläjad

Vl 2006 lidnan eläjiden lugu oli 615 900 ristitud. Vl 2011 läz koumed millionad ristituid elihe ezilidnoidenke. Vl 2012 oficialine lidnan ristitišt oli 3 289 000 eläjid. Kaik 4 635 000 eläjad oli lidnas vl 2015. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Valdkundan ristitišt pageni pälidnha sodategendoiden tagut Afganistanan toižiš paloiš.

Rahvahad (2012): tadžikalaižed — 45 % (sunnitad, darikel'žed), hazarijalaižed — 25 % (šijitad), puštunad — 25 %, uzbekad — 4 %, toižed rahvahad — 1 % (sikhad, induistad, pagištas ičeze indoarižil kelil).

Religijan mödhe läz kaik ristitišt om uskojad i islaman polenpidajad: sunnitad — 75 %, šijitad — läz 25 %. Om hristanuskojiden i induistoiden penid kundoid mugažo.

Kaik 44 universitetad i institutad i 41 üläopendusen škol oma avaitud Kabulas da sen agjas.

Transport

Avtobusad, kiruhavtobusad i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Ei ole raudteid i elektrotransportad.

Rahvahidenkeskeine civiline Kabul-lendimport (KBL / OAKB, 100 tuh. passažiroid vl 2010, vll 2014−2021 oli Hamid Karzain nimed i sen ližaks sodaznamoičendanke) sijadase vides kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Keskuzazijan i Keskmäižen Päivnouzmman maihe, Turkanmaha, Delihe, Moskvha, Urumčihe i Frankfurtha Mainal, mugažo Afganistanadme.