Maputu

Maputu (port.: Maputo [mɐˈputu]) om Mozambikan pälidn da meriport valdkundan suvižes čogas. Se om valdkundan kaikiš suremb lidn eläjiden lugun mödhe, om erigoittud agjaks (provincijaks).

Maputu
Maputo

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Mozambik
Eläjiden lugu (2017)	1,101,170 ristitud
Pind	346,77 km²
Pämez'	Eneas Komiče (uhoku 2019—, Eneas Comiche)
Telefonkod	+258−21-xxx-xxx
Aigvö	UTC+2

Lidnan seičeme rajonad

Enzne

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vll 1781−1787 kuti portugalijalaižiden lidnuz. Se šingotaškanzi vspäi 1850, i vhesai 1976 nimitihe sidä Lorensu-Markiš (port.: Lourenço Marques) lahten tenavaidajan mödhe. Om lidnan statusanke vspäi 1887. Vodele 1895 raudte ühtenzoiti lidnad Pretorijanke. Vl 1898 sirtihe tänna Portugaline Mozambik-kolonijan pälidnad Mozambik-sarespäi.

Ripmatomuden sandan jäl'ghe udesnimitihe lidnad langenijan sihe-žo Maputu-merilahthe koumekümnes kilometras suvhe Maputu-jogen mödhe, kudamb om valdkundan röunjogeks suves. Lidnas Temb-jogi lankteb valdmerhe.

Maputu šingotase himižel sarakol, sömtegimištol, metallanümbriradmižen edheotandoil, meblin pästandal. Znamasižed sarakod oma torguind, transport (kahtenz' surtte meriport^[1] Afrikan suves) i sido mugažo. Valdkundan kogosüdäiproduktan videndez tegese pälidnas. Nacionaližiden järedoiden kompanijoiden päfaterad oma keskitadud lidnas.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz valdkundas vn 2008 kartal

Lidn sijadase järedan Maputu-lahten (ende Delagoa) lodehližel randal, Indižen valdmeren päivlaskmaižel randal, 47 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Maputun agj ümbärdab pälidnad, agjan administrativine keskuz om Matol-ezilidn (port. Matola, 1,032 mln vl 2017) — valdkundan kahtenz' surtte lidn. Om Esvatinin i SAT:an röunoid 50 km päivlaskmha lidnaspäi.

Klimat om tropižen savannan kaks'sezonine, subtropižen nepsan röunal. Voden keskmäine lämuz om +22,9 C°, tal'vkun-uhokun +25..+26 C°, kezakun-elokun +19..+20 C°. Ekstremumad oma +1 C° (heinku) i +46 C° (sügüz'ku). Paneb sadegid 814 mm vodes, enamba vilukus (171 mm) i uhokus (130 mm), kuiv sezon oleskeleb kezakus-elokus (15..20 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 71..76 % röunoiš voden aigan.

Eläjad

Vl 2007 lidnan eläjiden lugu oli 1,094,315 ristitud. Läz 3,15 mln ristituid elädas päivlaskmaiženke Matol-ezilidnanke da ümbärdajanke territorijanke vn 2017 rahvahanlugemižen mödhe.

Maputu om valdkundan üläopendusen keskuseks. Znamasine om valdkundaline Universitet Eduardu Mondlanen nimed^[2] (alusenpanend 1962, 39 tuh. üläopenikoid filialoidenke toižiš lidnoiš vl 2015).

Edeline lidnan-agjan pämez' (prezident) om David Simango (uhoku 2009 — uhoku 2019). Lidnan gubernator (radonoigendajan tobmuden pämez') om Iolanda Cintura vn 2015 vilukuspäi.

Transport

Mikroavtobusad, avtobusad i ehtatimen jono oma kundaližeks transportaks lidnas da sen ümbrištos. Järed eksport-importan meriport radab.

Rahvahidenkeskeine civiline Maputu (Mavalane)-lendimport^[3] (MPM / FQMA, 700 tuh. passažiroid vl 2009) sijadase koumes kilometras lodeheze lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Suviafrikan Tazovaldkundan järedoihe lidnoihe, Lissabonha, Nairobihe, Addis-Abebha, Dohaze i Stambulha, mugažo Mozambikadme.