Nepal - Wikiwand

Nepal (nepali: नेपाल [nepal] Nepāl), täuz' oficialine nimi — Nepalan Federativine Demokratine Tazovaldkund (nepalan kelel: संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल Sanghija Loktāntrik Ganatantra Nepāl), om valdkund Suviazijas. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Katmandu.

Quick Facts

Nepalan Federativine Demokratine Tazovaldkund
संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल
*(Sanghija Loktāntrik Ganatantra Nepāl)*
Flag	Valdkundznam
Pälidn	Katmandu
Eläjiden lugu (2018)	29,717,587^[1] ristitud
Pind	147,181 km²

Kel'	nepalan (nepali)
Valdkundan pämez'	Bidhja Devi Bhandari
Päministr	Khadga Prasad Šarma Oli
Religii	induizm, buddizm
Valüt	nepalan rupii (NPR, रू)
Internet-domen	.np
Telefonkod	+977
Aigvö	UTC+5:45

Nepal sijadase kaksiden kaikiš tihedašti elänzoittud maiden keskes mail'mas — Kitain da Indijan keskes.

Nepal om mägima, kaikiš korktemb valdkund mail'mas. Territorijan enamba kaht videndest sijadase korktusil 3000 m ü.m.t. da sen ülemb.

Remove ads

Istorii

Valdkundan aluz om pandud vn 1768 25. päiväl sügüz'kud kuti Nepalan kunigahuz. Vn 2008 28. päiväl semendkud tedištoitihe tazovaldkundan ohjandusen formad Nepalas kunigahusen sijas.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli väges vspäi 1948. Nügüdläine seičemenz' lugul Konstitucii^[2] tuli väghe vn 2015 sügüz'kun 20. päiväl Kahtenden Konstitucižen suiman (601 ezitajad) pätandan mödhe. Se kändi Nepalad suril'mvaldkundaks da vajehti pordaigališt vn 2007 Konstitucijad.

Remove ads

Geografijan andmused

Valdkund om röunoiš Kitainke pohjoižes (röunan piduz — 1236 km), Indijanke suves (1690 km). Ühthine röunoiden piduz — 2926 km. Nepal om mererandatoi valdkund.

Nepalan reljef om mägikaz täuzin. Korktuz ližadab suvespäi pohjoižhe. Kaikiš korktemb čokkoim om Džomolungm-mägi, 8848 metrad valdmeren pindan päl. Kaikiš madalamb čokkoim om Kančan Kalan, 70 metrad valdmeren pindan päl.

Territorii da sen klimat alajagasoiš vöihe korktusiden mödhe. Kuz' vöd oma:

suves — tropine (korktused 1200 metrhasai). Nece om Gang-jogen alangišton pohjoižpala;
sid' subtropine (1200..1900 m);
mägiden ven vö (1900..2800 m);
vilu vö (3000..4000 m);
al'pižed nitud (4000..5200 m);
jän zon (5200..7000 m), igähižen lumen zon (7000 metrad da sen ülemba).

Znamasine jogi om Karnal, kaikiš suremb järv om Rar.

Londuseližed pävarad oma vezi, gidroenergii, raudkivend; toižed varad — vas'k, kobal't, cink, kvarc, mec.

Remove ads

Politine sistem

Ohjandusen form om federativine parlamentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident. Parlament valičeb prezidentad kudeks vodeks. Üks' varaprezident om hänele abhu. Parlament valičeb ohjastusen päministrad-ki.

Parlament om kaks'kodine Federaližen parlament. Üläkodi om Rahvahaline suim, mülütab 59 ühtnijad. Alakodi om Ezitajiden kodi 275 ühtnijanke.

Vn 2017 26. kül'mkud i 7. tal'vkud Nepalan valičendad mäniba valdkundan parlamentan alakodihe, vn 2018 7. päiväl uhokud — üläkodihe. Vn 2015 redukun 28. i 29. päivil prezidentan järgvaličendad oliba parlamentas, Bidhja Devi Bhandari sai vägestust (oti 327 änid 549:späi) da kändihe Nepalan ezmäižeks naižeks-prezidentaks. Ohjastusen päministr om Khadga Prasad Šarma Oli vn 2015 redukun 12. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Nepalan administrativiž-territorialine jagand.

Vspäi 2015 kaik seičeme agjad om valdkundas. Nomeruihe niid ende (agjad nomer 1..7), jäl'gmäine Koši Pradeš-agj sai nimitust vn 2023 keväz'kule.

Edel vn 2015 Konstitucijad Nepalas oli nell'toštkümne zonad-agjad, alajagatihe niid 75 ümbrikoks. Ühtenzoittihe zonoid vidhe statistižhe regionha: Keskregion, Päivnouzmaine, Päivlaskmaine, Keskpäivlaskmaine, Edahaine Päivlaskmaine.

Remove ads

Eläjad

Nepalas elädas nepalalaižed. Vl 2014 valdkundan ristitišt oli 30 986 975 eläjad. Ristitištos vaiše läz 14 % oma lidnoiden eläjad, no ližadab heiden palaha kaikuččen voden 3,5 %.

Mamankelen mödhe (2011): nepali — 44,6 %, maithali — 11,7 %, bhodžpuri — 6,0 %, tharu — 5,8 %, tamang — 5,1 %, nevar — 3,2 %, badžika — 3,0 %, magar — 3,0 %, doteli — 3,0 %, urdu — 2,6 %, avadhi — 1,9 %, limbu — 1,3 %, gurung — 1,2 %, baitadeli — 1,0 %, toižed keled — 6,4 %, märhapanendata — 0,2 %. Kaik om 123 mamankel't valdkundas. Anglijan kel' kävutase avaros opendusen da torguindan keleks.

Uskondan mödhe (2011): induistad — 81,3 %, buddistad — 9,0 %, islamanuskojad — 4,4 %, kirantad — 3,1 %, hristanuskojad — 1,4 %, toižed uskojad — 0,6 %, religijan märhapanendata — 0,2 %.

Toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristituid vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe^[3], surembaspäi penembha): Biratnagar, Pokhar, Lalitpur (Patan).

Remove ads

Ižanduz

Nepal om goll' šingotai industrialiž-agrarine valdkund. Vl 2023 valdkundan nominaline KSP oli 41 mlrd US$ ekvivalentas (102. sija mail'mas; US$1,316 ühtele hengele, 168nz') vai 160 mlrd US$ ostmižmahtusen paritetan mödhe (85. sija; US$5,153 ühtele hengele, 154nz'). Import ületi eksportad kümnehe kerdha 2023-24 finansižel vodel. Industrijan päsarakod oma sauvondmaterialiden pästand (cement, savič, londuseližed kived, džut), tekstiline (sidä kesken kourad), sömtegimišt (ris, sahar, void, tabaktegesed), turizm.

Kogosüdäiproduktan palad (vn 2022 andmused): maižanduz 24,5 %, tegimišt 13,7 %, holitišiden sfer 61,8 %. Radnikoiden järgenduz sarakoidme vl 2020: maižanduz 43,1 %, tegimišt 21,2 %, holitišiden sfer 35,7 %.

Valdkundan päeksport om maplodud (14 %), raud da teraz lehthil, torvil da vanuimel (13 %), sobad (läz 12 %), lang villaspäi (11 %), kourad (8 %); toine eksport — kived (3 %), südäiveded (3 %), parfümerii da muil (3 %), čai (2 %), vas'k, alüminii. Importan tavarad: kivivoin ümbriradmižen produktad (poltuz), mašinad i mašiništ, kuld, elektrotavarad, zelläd i medicinine mašiništ. Indii om päpartnöraks irdpol'žes torguindas (eksportan dai importan läz pol't), Kitai om importan znamasižeks partnöraks mugažo (kudendez).