Pakistan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Pakistan (urdu: پاکِستان [ˈpɑːkɪst̪ɑːn] Pakistan «puhthiden ma», anglijan kelel: Pakistan [ˈpækɪstæn] vai [pɑːkiˈstɑːn]), vai Pakistanan Islamine Tazovaldkund (urdu-kelel: اسلامی جمہوریہ پاکِستان Islāmi Jumhūriyāh Pākistān, Islami Džumhurija Pakistan, angl.: Islamic Republic of Pakistan) om valdkund Azijan suves. Päine federacijan lidn om Islamabad.
Pakistan om mail'man videnz' valdkund ičeze ristitišton lugun mödhe da ühtenz'-kahtenz' valdkund islamanuskojiden lugun mödhe (ühtes rives Indonezijanke).
Valdkund ühtneb nenihe rahvahidenkeskeižihe organizacijoihe: ÜRO (vn 1947 sügüz'kun 30. päiväspäi; om sen Varuitomuden nevondkundan ühtnijaks vll 2025−2026), Nacijoiden ühtištuz (ühtnendan dat 15. eloku 1947, ei olend ühtnijaks vll 1972−1989, 1999−2004, 2007−2008), Mail'man torguindorganizacii (alusenpanendan aigaspäi vl 1995), Šanhain ühthižtöiden organizacii (9. kezaku 2017), šingotajiden maiden «Joukun 77» ühtnii.
Remove ads
Istorii
Vn 1947 14. päiväl elokud Pakistan sai ripmatomut Britanižen Indijan jagon jäl'ghe. Vl 1971 Päivnouzmaine Pakistan sai ripmatomut Bangladeš-nimenke.
Vll 1958, 1977 i 1999 sodakukerdused tegisoiš valdkundas. Vn 1998 semendkuspäi ičeze südäitukuine azegišt varadase Pakistanas ezmäižen kodvpoukahtusen jäl'ghe.
Valdkundan ezmäine Konstitucii oli väges vspäi 1956. Nügüdläine kudenz' lugul Konstitucii[3] (urdu: آئین āin(e), angl.: Constitution) om vahvištadud vl 2002, se om nelländen Konstitucijan (1973) udištadud versii i om väges möhembaižidenke vajehtusidenke.
Remove ads
Geografijan andmused
Pakistan om mavaldkundröunoiš Irananke suvipäivlaskmas (röunan piduz — 909 km), Afganistananke lodehes (2430 km), Kitainke homendezbokas (523 km) da Indijanke päivnouzmas (2912 km). Ühthine röunoiden piduz om 6774 km. Pakistanan randad lainištab Arabijan meri suves. Mererandan piduz om 1046 km.
Om mägid valdkundan päivlaskmas da pohjoižes. Kaikiš korktemb čokkoim om mail'man kahtenz' korktusen mödhe Čogori-mägenpä Karakorumas, 8611 m meren pindan päl.
Pakistanan päjogi om Ind, ani kaik järedad lidnad sijadasoiš sen alangištos.
Londuseližed pävarad oma väghine mahuz, londuseline gaz, raudkivend, vas'k, keitandsol, mouckivi, toižed varad — kivivoi, hil'.
Remove ads
Politine sistem
Ohjandusen form om federacii da prezidentiž-parlamentine tazovaldkund. Oficialine valdkundan pämez' om prezident (urdu: صدر مملکت پاکستان Ṣadr-e Mumlikat-e Pākistān, angl.: President of Pakistan), parlament valičeb hänen kandidaturad, hän om ühteks parlamentan ühtnijoišpäi. Prezidentan valdatusiden strok om viž vot, om oiktusenke valitas tošti. Päministr om valdkundan pämez' todesižikš[4].
Federaline parlament om kaks'kodine (urdu: مجلس شوریٰ پاکستان Madžlis-e-Šūrā Pākistān, angl.: Parliament of Pakistan). Senat (angl.: Senate) om üläkodi, se mülütab 100 ühtnijad. Valitas heid alakodin ühtnijoil da agjoiden suimil kudeks vodeks, sen ühtes udištadas mülükundan koumandest kaikuččes kahtes vodes. Alakodi om Nacionaline Assamblei (angl.: National Assembly), se mülütab 342 ristitud (rahvaz valičeb 272 niišpäi videks vodeks, 60 sijad andasoiš naižile, kümne sijad — religijan vähembusile).
Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vl 2018: üläkodin — 3. päiväl keväz'kud, alakodin (15. kucund) — 25. päiväl heinkud. Šahbaz Šarif radab päministran vn 2022 sulakun 11. päiväspäi. Arif Alvi om valitud da radab prezidentan vn 2018 sügüz'kun 9. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Pakistanan administrativiž-territorialine jagand.
Administrativiž-territorialižikš Pakistan jagase kahesaks regionaks: nell' agjad (vai provincijad), üks' federaližikš ohjatud Heimoiden territorii, üks' federaline pälidnaine territorii da kaks' Kašmiran territorijad (ned oma ridatadud Indijal). Regionad alajagasoiš 132 ümbrikoks, Heimoiden territorii — kudeks agentuseks da seičemeks röunregionaks.
Remove ads
Eläjad
Pakistanas elädas pakistanalaižed. Vn 2017 valdkundan rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 207,774,520 ristitud, vl 2014 — 196,174,380 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.
Kodikelen mödhe (2020): pendžaban kel' — 48 %, sindhin kel' — 12 %, saraiki (pendžaban kelen toižend) — 10 %, puštu — 8 %, urdu — 8 %, baloči — 3 %, hindko — 2 %, brahui — 1 %, toižed keled — 8 %. Anglijan kel' kävutase rahvahidenkeskeižiden kontaktoiden i valdkundan ohjastusen keleks.
Uskondan mödhe (2010): islamanuskojad (oficialine religii) — 96,4 % (sunnitad 85..90 %, šijitad 10..15 %), toižed uskojad (sidä kesken hristanuskojad i induistad) — 3,6 %.
Pakistanan lidnad-millionerad (vl 2010[5], surembaspäi penembha): Karači, Lahor, Feisalabad, Ravalpindi, Multan, Gudžranval, Haidarabad, Pešavar. Lidnalaižiden pala om 37,2 % (2020). Läz kaik ristitišt eläb Ind-jogen alangištos.
Remove ads
Ižanduz
Pakistan om goll' industrialiž-agrarine valdkund äisarakoliženke ižandusenke. Vl 2024 valdkundan nominaline KSP oli 374,8 mlrd. US$ ekvivalentas (43. sija mail'mas; US$1,588 ühtele hengele, 158. sija) vai 1,58 trln. US$ tazostadud ostmižmahtusen mödhe (24. sija; US$6,791 ühtele hengele, 138. sija). Nened sarakod riptas sän arvoimižišpäi: tekstiline tegimišt (eksportan päsarak sijaližel torhudel), elektrusen tehmine (gidroelektrostancijad oma sen aluseks), maižanduz (eksportan kahtenz' sarak), vezitransport. Nižun, puvillan i saharrogon päpala kazvatase Pendžab-štatas (kahthesai koumandest). Sarakod šingoteses oma kaivuztegimišt, zelliden pästand, telekommunikacine. 2000-nzil vozil Pakistanan ekonomikan vozne produkt ližadui 7 % vodes. Mail'man bankan andmusiden mödhe, gollüden tazopind poleni 64,3 procentaspäi vl 2001 21,9 procenthasai vl 2018. Ekonomine koridor levitase Kitain i Pakistanan keskes. Fiskaline voz' zavodiše 1. heinkud.
Kogosüdäiproduktan palad (finansine voz' 2023): maižanduz 23,17 %, tegimišt 18,41 %, holitišiden sfer 58,42 %. Radnikoiden järgenduz sarakoidme vl 2021: maižanduz 37,4 %, tegimišt 25,4 %, holitišiden sfer 37,2 %.
Vl 2012 valdkundan päeksport oli tekstil'tegesed (läz koumed videndest), ris (kümnendez), kivivoi da sen produktad (6 %); toine eksport — juvelirižed tegesed, mägisuksed, cement, hromkivendod, apel'sinad. Finansižel vodel 2021 eksport oli 25,6 mlrd US$ ekvivalentas, import 53,8 mlrd US$. Importan tavarad (2024) oma kivivoi, himižed substancijad (niiden kesken maižandusen täht), mašinansauvomižen produkcii, söndtavarad, metallad, tekstil', likkuimed. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2024) oma Kitai (Pakistanan eksportan 8,7 % i importan 25,4 %), Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (Pakistanan eksportan 17,5 % i importan 3,6 %), Araban Ühtenzoittud Emiratad (eksportan 6,7 % i importan 11,9 %), Saudan Arabii (importan 8,5 %), Sur' Britanii (eksportan 6,5 %), Saksanma (eksportan 4,9 %), Ispanii (eksportan 4,7 %), Singapur (importan 4,6 %), Indonezii (importan 4,5 %).
Remove ads
Galerei
Prezidentan pert'kulu (Aiwan-e-Sadr, Islamabad, sügüz'ku 2005)
Pakistanan Nacionaline kirjišt (Islamabad, 2021)
Pakistanan Nacionaline muzei (Karači, 2020)
Homaičendad
Irdkosketused
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads