Rodii

Rodii (Rh — rhodium latinan kelel) om 45nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om ühesandes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan laptalagruppas, VIIIB), tabluden videndes periodas.

Fol'g da vanuim rodijaspäi

45	0 0 1 16 18 8 2
Rh 102,906
Rodii

Ühthine ümbrikirjutand

Element om harv londuses lujas (10⁻⁷ % massan mödhe Man kores, 4,8 × 10⁻⁵ % meteoritoiš), ei voi löuta sidä joudjas olendas.

Britanine (anglijalaine) Uil'jam Gaid Uollaston-himik avaiži rodijan vl 1803 platinan ümbriraten. Nimituz libub amuižgrek.: ῥόδον rodon «roz»-sanaspäi metallan ühtnendoiden muzarusttan mujun tagut. Uollaston ezmäižen sai rodijad elementarižes metalližes nägus^[1] i zavodi sen ičendoiden tedoidusid, märiči ninevut, ümbrikirjuti severzid-se ühtnendoid i ühthesuladusid.

Rodijal ei ole biologišt rolid. Rodijan ühtnendad oma toksižed da kancerogenižed, solad mujutadas nahkod vahvas.

Fizižed ičendad

Rodii om kova hobedaižvauged päličmänendmetall, platinan gruppan hüväsuguine metall. Kristalline segluz om tahkkeskustoittud kubine.

Atommass — 102,9055. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 12,41 g/sm³. Suladandlämuz — 2237 K (1964 C°). Kehundlämuz — 3968 K (3695 C°).

Londuseline rodii kogoneb üks'jäižes stabiližes ¹⁰³Rh-izotopaspäi. Tetas mugažo 33 ratud radioaktivišt izotopad 89..102, 104..122 atommassanke, i 24 izomärad. Kaikiš hätkembad oma ¹⁰¹Rh 3,3 vot pol'čihodamižen pordonke, ¹⁰²Rh-izotop (T_½=207 päivest) i rodii-99 (16,1 päivest), mugažo ^102mRh-izomär (T_½=3,74 vot). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomer 94), β- i neitronižen (nomerad 114, 116) vai muite β-čihodamižen (kaik toižed) kal't, kändasoiš rutenijaks vai palladijaks, izotopad 102 i 104 — molembikš, izotop 94 — rutenijaks i tehnecijaks.

Himižed ičendad

Rodii harakterizuiše korktal himižel seižundmahtusel, ülitab platinad ümbrištoiden tobjas palas. Muigotandmärad: −3, −1, 0, +1..+7.

Henotud lujas rodii muigotub hilläšti lämuzil korktemb mi 600 C° vaiše:

${\displaystyle {\mathsf {4Rh+3O_{2}\rightarrow 2Rh_{2}O_{3}}}}$

Kävutand

Elementan nell' videndest ottase kävutamižhe katalizatoraks samha levitadud substancijoid i avtoiden čudegiden neitralizatoroiš.

Sadas rodijan läz 30 tonnad mail'mas joga vodel, südäitukuižen energetikan jändusišpäi tobjimalaz. Maksoi US$757 trojižes uncijas vn 2015 sügüz'kul.