Vismut

Vismut (Bi — bisemutum vai bismuthum latinan kelel) om 83nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om videndestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — videnden gruppan päalagruppas, VA), tabluden kudendes periodas.

Vismutan kristallad hapandusen kertheta kubižen santimetran kohtha

83	0 5 18 32 18 8 2
Bi 208,98040
Vismut

Vismutan spektr

Ühthine ümbrikirjutand

Tetas vismutad amuižiš aigoišpäi jo, tehtihe mekid da veičid. Ezimeletaden, latinine nimi sündui saksan kelen weisse Masse-sanoišpäi «vauged mass». Vl 1738 saksalaine Johann Genrih Pott-himik märiči vismutad erižeks elementaks.

Element om harv Man kores, 20 grammas tonnas. Ei voi vastata sidä puhthas olendas.

Fizižed ičendad

Puhtaz vismut om hoštai vauged räbed metall, räzäidab i šoiduitase vitkos kandelmuses. Kändase plastižeks 150..200 C° lämudel. Diamagnetik. Kristalline segluz om romboedrine.

Atommass — 208,98040. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 9,747 g/sm³. Suladandlämuz — 544,7 K (271,5 C°). Kehundlämuz — 1837 K (1564 C°).

Londuseline vismut mülütab vaiše üks'jäižes vähäradioaktivižes ²⁰⁹Bi-izotopaspäi 1,9 × 10¹⁹ vot pol'čihodamižen pordonke (läz sadad statjoid vodes ühtes grammas), se kändase stabiližeks tallijaks-205 α-čihodamižen kal't. Sen ližaks, tetas 34 ratud radioaktivišt izotopad 184..208, 210..218 atommassanke, i niiden 50 izomärad. Niišpäi kaikiš hätkembad izotopad oma ²⁰⁸Bi 368 tuhad vozid pol'čihodamižen pordonke, ²⁰⁷Bi-izotop (T_½= 33 vot) i vismut-205 (15,31 päivest). Kaikiš hätkembad eläjad izomärad oma ^210mBi (T_½= koume millionad vozid, kändase tallijaks-206 α-čihodamižen kal't), ^201mBi (59,1 minutad) i ^200mBi (31 minutad). Izotopad čihotas α- i protonižen (izotop 185), α- i β-čihodamižen (izotopad 186..197, 201..203, 210..214) vai muite β-čihodamižen kal't (kaik toižed), kebnembad kändasoiš hahktinaks, jüžmakombad polonijaks, izotopad 185..197, 201..203 — hahktinaks i tallijaks, izotopad 210, 211, 213 — polonijaks i tallijaks, izotopad 212 i 214 — polonijaks, tallijaks i hahktinaks.

Himižed ičendad

Muigoitase nepsas il'mas honuzližel lämudel. Muigotandmärad: −3, +1, +2, +3, +4, +5.

Lämbitamižen jäl'ghe 1000 C° lämudehesai metall palab vismutan hapandusen(III) sädandanke:

${\displaystyle {\mathsf {4Bi+3O_{2}\ {\xrightarrow {\ }}2Bi_{2}O_{3}}}}$

Om reakcijoid galogenidenke (ftor, hlor, brom, jod), oz.:

${\displaystyle {\mathsf {2Bi+5F_{2}\ {\xrightarrow {600-700^{o}C}}\ 2BiF_{5}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {2Bi+3Cl_{2}\ {\xrightarrow {200^{o}C}}\ 2BiCl_{3}}}}$

Kävutand

Vismut kävutase tobjimalaz metallurgijas, medicinas, elektronikas. Se om hüvä katalizator mugažo.

Om elementan löudmižsijid Saksanmas, Mongolijas, Bolivijas, Avstralijas, Perus da toižiš valdkundoiš. Sadas kivendoišpäi hahktinanke, cinkanke, vas'kenke i tinanke, kulutadas läz 6 tuhad tonnoid mail'madme vodes.

Irdkosketused

• Vismut webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz vismutas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)