Cygnus X-1
From Wikipedia, the free encyclopedia
Cygnus X-1 (Thiên Nga X-1, viết tắt Cyg X-1)[12] là một nguồn phát tia X của Thiên hà trong chòm sao Thiên Nga, và là nguồn đầu tiên như vậy được chấp nhận rộng rãi là một lỗ đen.[13][14] Nó được phát hiện vào năm 1964 trong một chuyến bay tên lửa và là một trong những nguồn tia X mạnh nhất được thấy từ Trái Đất, sản sinh ra thông lượng tia X cực đại là 2,3 × 10−23 Wm−2Hz−1 (2,3 × 10³ Jansky).[15][16] Nó vẫn là một trong các vật thể thiên văn được quan sát rộng rãi nhất. Vật thể đặc này được ước tính có khối lượng bằng khoảng 21,2 lần Mặt trời[17][18] và có kích thước quá nhỏ đối với bất kỳ loại sao nào đã biết, hay bất kỳ vật thể nào khác ngoại trừ lỗ đen.[19] Nếu nó thực sự là một lỗ đen thì bán kính chân trời sự kiện của nó khoảng 300 km.[20]
Dữ liệu quan sát Kỷ nguyên J2000 Xuân phân J2000 | |
---|---|
Chòm sao | Thiên Nga |
Xích kinh | 19h 58m 21.67595s[2] |
Xích vĩ | +35° 12′ 05.7783″[2] |
Cấp sao biểu kiến (V) | 8.95[3] |
Các đặc trưng | |
Kiểu quang phổ | O9.7Iab[3] |
Chỉ mục màu U-B | −0.30[4] |
Chỉ mục màu B-V | +0.81[4] |
Kiểu biến quang | biến quang kiểu êlip |
Trắc lượng học thiên thể | |
Vận tốc xuyên tâm (Rv) | −13[3] km/s |
Chuyển động riêng (μ) | RA: −3.37[2] mas/năm Dec.: −7.15[2] mas/năm |
Thị sai (π) | 0.539 ± 0.033[5] mas |
Khoảng cách | 6100 ± 400 ly (1900 ± 100 pc) |
Cấp sao tuyệt đối (MV) | −65±02[6] |
Chi tiết | |
Khối lượng | 14–16[7] M☉ |
Bán kính | 20–22[8] R☉ |
Độ sáng | 3–4×105[8] L☉ |
Hấp dẫn bề mặt (log g) | 331±007[9] cgs |
Nhiệt độ | 31000[10] K |
Tự quay | 5,6 ngày |
Tuổi | 5[11] Myr |
Tên gọi khác | |
Cơ sở dữ liệu tham chiếu | |
SIMBAD | dữ liệu |
Cygnus X-1 nằm trong một hệ sao đôi phát tia X, nằm cách Mặt trời khoảng 6070 năm ánh sáng, xoay quanh một sao biến quang siêu khổng lồ xanh ký hiệu HDE 226868,[21] ở khoảng cách 0,2 AU. Gió sao từ ngôi sao cung cấp vật chất cho đĩa bồi tụ xung quanh nguồn phát tia X. Vật chất ở vành đai trong bị đốt nóng lên tới hàng triệu độ, sản sinh ra tia X.[22] Hai luồng vật chất bắn ra từ hai phía vuông góc với đĩa, mang năng lượng của vật chất rơi vào bên trong đĩa.[23]
Hệ sao này có thể thuộc một cụm sao gọi là Thiên Nga OB3, có nghĩa là Thiên Nga X-1 có tuổi khoảng 5 triệu năm và được hinh thành từ một sao có khối lượng 40 lần Mặt trời. Phần lớn khối lượng ngôi sao tản vào không gian, rất có thể dưới dạng gió sao. Nếu ngôi sao này đã là một siêu tân tinh, thì lực tạo ra bởi vụ nổ có lẽ đã bắn tất cả tàn dư bên trong hệ, do đó ngôi sao này phải co sụp lại thành một lỗ đen.[11]
Thiên Nga X-1 trở thành đề tài tranh cãi giữa Stephen Hawking và Kip Thorne vào năm 1975. Hawking cho rằng nó không phải là một lỗ đen. Sau này ông thừa nhận điều đó khi các dữ liệu quan sát ủng hộ quan điểm rằng nó thực sự là một lỗ đen. Giả thuyết này được công nhận rộng rãi thông qua các bằng chứng gián tiếp.[24]