Taliban
tổ chức chính trị, quân sự tại Afghanistan / From Wikipedia, the free encyclopedia
Taliban (/ˈtɑːliː-bɑːn/; tiếng Pashtun: طالبان, chuyển tự ṭālibān, dịch nghĩa: 'học giả' hay 'giáo đồ')[46] hay Taleban (/ˈtɑːlɛ-bɑːn/, /ˈtɑːlə-,
Taliban طالبان (Pashto) | |
---|---|
Tham dự | |
Cờ Taliban | |
Hoạt động |
|
Hệ tư tưởng | |
Phân nhóm | Người Pashtun tiền thân;[13][14] một nhóm người Tajik ở Bắc Afghanistan[15] |
Lãnh đạo |
|
Trụ sở | Kandahar, Afghanistan (1994–2001) |
Khu vực hoạt động | |
Tiền thân | Sinh viên Jamiat Ulema-e-Islam |
Đồng minh | Đồng minh với tư cách quốc gia
|
Kẻ thù | Kẻ thù với tư cách quốc gia Kẻ thù khác |
Trận đánh |
|
Website | alemarahenglish alemarahpashto alemarahdari alemarahearabi alemarahurdu |
Từ năm 1996 đến 2001, Taliban nắm giữ khoảng 3/4 lãnh thổ Afghanistan và thực thi một phiên bản nghiêm ngặt của Sharia, hay luật Hồi giáo.[54] Taliban nổi lên vào năm 1994 như một trong những phe nổi bật trong Nội chiến Afghanistan[55] và phần lớn bao gồm các sinh viên (talib) từ các khu vực Pashtun ở miền đông và miền nam Afghanistan, những người đã được học trong các trường Hồi giáo truyền thống, và đã chiến đấu trong Chiến tranh Liên Xô-Afghanistan.[56][57] Dưới sự lãnh đạo của Mohammed Omar, phong trào này lan rộng khắp hầu hết Afghanistan, tranh giành quyền lực với các lãnh chúa Mujahideen. Chế độ độc tài[58][59] Tiểu Vương quốc Hồi giáo Afghanistan được thành lập vào năm 1996 và thủ đô của Afghanistan được chuyển tới Kandahar. Taliban nắm quyền kiểm soát hầu hết Afghanistan cho đến khi bị lật đổ sau cuộc xâm lược Afghanistan do Mỹ lãnh đạo vào tháng 12 năm 2001 sau các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9. Ở đỉnh điểm, sự công nhận chính thức về mặt ngoại giao đối với chính quyền của Taliban chỉ gồm 3 quốc gia: Pakistan, Ả Rập Xê-út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất thừa nhận. Nhóm này sau đó tập hợp lại như một phong trào nổi dậy để chống lại chính quyền Karzai được Mỹ hậu thuẫn và ISAF do NATO lãnh đạo trong chiến tranh ở Afghanistan.
Taliban đã bị quốc tế lên án vì việc thực thi hà khắc luật Hồi giáo Sharia, dẫn đến việc nhiều người Afghanistan bị đối xử tàn bạo.[60] Trong thời gian cầm quyền từ năm 1996 đến năm 2001, Taliban và các đồng minh của họ đã thực hiện các cuộc thảm sát nhằm vào thường dân Afghanistan, từ chối cung cấp lương thực của Liên Hợp Quốc cho 160.000 dân thường chết đói và tiến hành chính sách tiêu thổ, đốt cháy những vùng đất màu mỡ rộng lớn và phá hủy hàng chục nghìn ngôi nhà.[61][62][63][64][65] Trong thời kỳ cai trị của mình, họ cấm các sở thích và hoạt động như thả diều và nuôi chim làm thú cưng,[66] và phân biệt đối xử với các dân tộc thiểu số và tôn giáo. Theo Liên Hợp Quốc, Taliban và các đồng minh của họ là nguyên nhân gây ra 76% thương vong cho dân thường Afghanistan trong năm 2010, 80% vào năm 2011 và 80% vào năm 2012.[67][68][69][70][71][72] Taliban cũng đã tham gia vào cuộc diệt chủng văn hóa, phá hủy nhiều di tích bao gồm cả các tượng Phật 1500 năm tuổi nổi tiếng của Bamiyan.[73][74][75][76]
Hệ tư tưởng của Taliban được mô tả là kết hợp một hình thức "sáng tạo" của luật Hồi giáo Sharia dựa trên chủ nghĩa cơ yếu Deobandi[77] và chủ nghĩa Hồi giáo chiến binh kết hợp[77] với các chuẩn mực văn hóa và xã hội Pashtun được gọi là Pashtunwali,[78][79] vì hầu hết Taliban là người của bộ lạc Pashtun.
Cộng đồng quốc tế và chính phủ Afghanistan cáo buộc rằng Lực lượng Tình báo Liên ngành và quân đội Pakistan đã hỗ trợ Taliban trong suốt thời gian chúng thành lập và nắm quyền, cũng như tiếp tục hỗ trợ Taliban trong cuộc nổi dậy. Pakistan tuyên bố rằng họ đã ngưng tất cả sự ủng hộ dành cho nhóm này sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9.[80][81][82][83][84][85] Năm 2001, có 2.500 người Ả Rập dưới sự chỉ huy của thủ lĩnh Al-Qaeda Osama bin Laden đã chiến đấu cho Taliban.[86]