Thành Cát Tư Hãn
khả hãn đầu tiên của Đế chế Mông Cổ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Thành Cát Tư Hãn (tiếng Mông Cổ: ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ
ᠬᠠᠭᠠᠨ, Chuyển tự Latinh: Činggis qaγan, Âm dịch chữ Hán: 成吉思汗, chữ Mông Cổ: Чингис хаан, Çingis hán; tiếng Mông Cổ: [tʃiŋɡɪs xaːŋ] ⓘ; (1162[1] - 1227) là một Khả Hãn Mông Cổ và là người sáng lập ra đế quốc Mông Cổ sau khi hợp nhất các bộ lạc độc lập ở vùng Đông Bắc Á năm 1206.
Thành Cát Tư Hãn 成吉思汗 | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Đại Hãn của đế quốc Mông Cổ | |||||||||||||
Chân dung Thành Cát Tư Hãn. Tranh vẽ trên lụa, trích album về dòng dõi Nhà Nguyên, lưu trữ tại Bảo tàng Cố cung Quốc lập tại Đài Loan | |||||||||||||
Đại Hãn Mông Cổ | |||||||||||||
Trị vì | 1206 – 1227 | ||||||||||||
Đăng quang | năm 1206 tại hội nghị Khố Lý Đài trên sông Oát Nan, Mông Cổ | ||||||||||||
Kế nhiệm | Oa Khoát Đài | ||||||||||||
Thông tin chung | |||||||||||||
Sinh | 1162 Dãy núi Khentii, Mông Cổ | ||||||||||||
Mất | (1227-08-18)18 tháng 8 năm 1227 (65 tuổi) | ||||||||||||
An táng | Không rõ | ||||||||||||
| |||||||||||||
Tước hiệu | Thành Cát Tư Hãn (成吉思汗, ). | ||||||||||||
Hoàng tộc | Bột Nhi Chỉ Cân (Bác Nhĩ Tề Cát Đặc) | ||||||||||||
Thân phụ | Dã Tốc Cai | ||||||||||||
Thân mẫu | Hạ Ngạch Luân |
Ông là một trong những nhà quân sự lỗi lạc và có ảnh hưởng nhất lịch sử thế giới, được người Mông Cổ kính trọng, như là vị lãnh đạo mang lại sự thống nhất cho Mông Cổ. Cháu nội của ông và là người kế tục sau này, Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên của Trung Hoa. Tháng 10 năm Chí Nguyên thứ 3 (1266), Hốt Tất Liệt truy tôn Thành Cát Tư Hãn miếu hiệu là Thái Tổ, nên ông còn được gọi là Nguyên Thái Tổ. Thụy hiệu khi đó truy tôn là Thánh Vũ Hoàng đế. Tới năm Chí Đại thứ 2 (1309), Nguyên Vũ Tông gia thụy thành Pháp Thiên Khải Vận. Từ đó thụy hiệu của ông là Pháp Thiên Khải Vận Thánh Vũ Hoàng đế.
Các cuộc chinh phạt của Thành Cát Tư Hãn trên khắp khu vực Á - Âu để bành trướng lãnh thổ đã đem lại sự thống nhất và phát triển giao lưu buôn bán, đồng thời ông cũng thi hành chính sách tự do tôn giáo. Tuy nhiên, Thành Cát Tư Hãn cũng nổi tiếng bởi sự tàn bạo với những người chống đối. Thành Cát Tư Hãn bị nhiều dân tộc coi là hiện thân của sự tàn bạo, nhất là từ Trung Á, Đông Âu và Trung Đông (là những nơi đã từng bị quân đội Mông Cổ thảm sát hàng loạt). Theo ước tính, đội quân của Thành Cát Tư Hãn đã giết hơn 40 triệu người tại các lãnh thổ mà họ xâm chiếm[2].
Có rất nhiều nhân vật nổi tiếng được cho là hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn, như Thiếp Mộc Nhi, người lập ra đế quốc Timurid; Babur, người sáng lập ra đế quốc Mông Cổ trong lịch sử Ấn Độ. Những hậu duệ khác của Thành Cát Tư Hãn còn tiếp tục cai trị Mông Cổ đến thế kỷ XVII cho đến khi bị đế quốc Đại Thanh của người Mãn Châu thống trị lại.