Nguyên Thiên Thuận Đế
hoàng đế của triều đại nhà Nguyên From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Nguyên Thiên Thuận Đế (tiếng Hoa: 元天顺帝; 1320-1328) tên thật là Bột Nhi Chỉ Cân A Tốc Cát Bát (孛兒只斤阿剌吉八; Borjigit Arigabag), là vị Hoàng đế thứ 7 của nhà Nguyên trong lịch sử Trung Quốc và là Đại hãn thứ 11 trên danh nghĩa của Đế quốc Mông Cổ.
Là con trai của Hoàng đế tiền nhiệm Nguyên Thái Định Đế, ông đăng cơ tại Thượng Đô cùng thời điểm với Nguyên Văn Tông tại Đại Đô (ủng lập bởi phe đối nghịch với Tiên đế và đại thần gốc Hồi giáo Đảo Thích Sa). Khi này triều đình Nhà Nguyên có 2 vị Hoàng Đế đồng tại vị, vì vậy nổi lên chiến tranh hai đô và phe Thượng Đô của ông chịu kết cục bại trận.
Remove ads
Lên ngôi hoàng đế
A Tốc Cát Bát ra đời vào năm Diên Hữu thứ 7 (1320), ông là Trưởng tử của Nguyên Thái Định Đế. Mẹ ông là Hoàng hậu Bát Bất Hãn, xuất thân tộc Hoằng Cát Lạt thị, thông gia chủ chốt của hoàng tộc nhà Nguyên. Ông được phong Hoàng thái tử năm 1324, khi đó chỉ mới 4 tuổi.
Tháng 8 năm 1328, Thái Định Đế đột ngột băng hà ở Mạc Bắc trong một chuyến tuần du. Đảo Thích Sa - đại thần Hồi giáo và là trọng thần lâu năm của Thái Định Đế đưa A Tốc Cát Bát lên ngôi, khi này tiểu hoàng đế mới 8 tuổi nên triều chính rơi vào tay Đảo Thích Sa và Hoàng thái hậu Bát Bất Hãn. Tuy nhiên, cái chết của Thái Định Đế dấy lên một cuộc nổi dậy từ những phe chống đối, họ là những người đã và đang bất mãn với sự lộng quyền đến từ đám cận thần của Thái Định đế, bao gồm Đảo Thích Sa, người phụng sự Tiên đế kể từ khi còn ở Mông Cổ. Cùng tháng, chỉ huy bộ lạc Khâm Sát là Yên Thiếp Mộc Nhi, vốn đang đóng quân tại Đại Đô, đã tiến hành đảo chính và kêu gọi triều đình ủng lập con thứ của Nguyên Vũ Tông là Đồ Thiếp Mộc Nhi làm Hoàng đế ở Đại Đô, tức Nguyên Văn Tông. Văn Tông đăng cơ ở Đại Đô cùng thời điểm A Tốc Cát Bát kế vị ở Thượng Đô.[1]
Remove ads
Tranh ngôi với Nguyên Văn Tông
Do một nước không thể có hai vua, phe cánh của Thiên Thuận Đế và Văn Tông quyết giao chiến. Một cuộc nội chiến nổ ra được gọi là chiến tranh hai đô. Quân đội của A Tốc Cát Bát đã vượt qua Vạn Lý Trường Thành tại nhiều điểm và tiến quân thẳng đến Đại Đô; nhưng đã bị quân của Yên Thiếp Mộc Nhi đánh cho tan tác. Vào thời điểm đó, hầu hết quân đội của A Tốc Cát Bát đều bị kẹt ở mặt trận Vạn Lý Trường Thành, và Thượng Đô buộc phải đầu hàng vào ngày hôm sau.[2] Đảo Thích Sa và hầu hết những người trung thành hàng đầu với A Tốc Cát Bát đều bị bắt làm tù binh và sau đó bị phe Đại Đô xử chết; nhưng A Tốc Cát Bát được cho là đã mất tích, mặc dù khả năng cao cũng đã bị sát hại.[3]
Remove ads
Những tên gọi
Do sự khan hiếm các nguồn lịch sử và tính đa ngôn ngữ của chúng, tên của A Tốc Cát Bát có rất nhiều biến thể. Biên niên sử đỏ Tây Tạng (Hu lān deb ther) gọi ông là "Ra khyi phag." Các biên niên sử Mông Cổ sau này như Erdeni-yin tobchi và Altan tobchi đánh vần ông ta là Radzibaγ hoặc Raǰibaγ. Nguyên sử gọi ông là A-su-ji-ba (阿 速 吉), nhưng rõ ràng đó là một lỗi chính tả của A-la-ji-ba (阿 剌 吉 八). Chữ "a" ban đầu ngăn từ bắt đầu bằng "r" trong tiếng Mông Cổ. Dường như họa sĩ người Mông Cổ hiện đại Ts.Mandir đã dịch tên của ông là "Asidkebe" (Ашидхэв). Theo một số học giả, tên của ông là từ tiếng Phạn là "rāja-pika", có nghĩa là "vua cuckoo"[4]. Trong tiếng Hán, ông được gọi là Thiên Thuận Đế theo niên hiệu của mình.
Ghi chú
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads